Witold Wachowski

W artykule rozważa się, na ile normatywność jest usytuowana w ludzkich ekosystemach biologicznych i kulturowych, z naciskiem na rolę artefaktów. Podstawowe pytanie dotyczy tego, czy afordancje – różnie konceptualizowane – mogą mieć charakter normatywny. Tekst krótko wprowadza do ekologii poznawczej oraz psychologii ekologicznej, po czym przedstawia możliwość zastosowania klasycznej teorii afordancji do normatywności wraz z krytyką, a następnie – próbę modyfikacji tego ujęcia przez odwołanie się do afordancji społecznych i kulturowych. Przegląd ten i płynące z niego wnioski uzupełniono oryginalną propozycją wzbogacenia badań nad normatywnością afordancji o analizę ich struktur oraz roli projektowania interakcji człowiek–artefakt.

Artykuł ten ma celu zaakcentowanie i uzupełnienie wybranych wątków książki Witolda Wachowskiego Poznanie rozproszone. Od heurystyk do mechanizmów (2022). W tekście uwzględniono aktualną sytuację, w jakiej znajdują się nauki poznawcze, z perspektywy koncepcji poznania rozproszonego i związanych z nią badań. Podczas gdy książka koncentruje się bardziej na strukturze tej koncepcji i jej osadzeniu w tradycjach badawczych, w artykule nacisk kładzie się na przedstawienie wciąż niedocenianego potencjału poznania rozproszonego jako uniwersalnego rozumienia poznania, faktycznych konsekwencji badawczych tej perspektywy, przy jednoczesnym doprecyzowaniu relacji z mechanicyzmem, jak i potencjału integracyjnego – wszystko to w świetle aktualnej kondycji kognitywistyki. ----------------------------------------- Zgłoszono: 31/12/2023. Zrecenzowano: 10/04/2024. Zaakceptowano do publikacji: 13/05/2024.

This study aims to show the socio-cognitive engineering of the pickpocket craft from the point of view of cognitive ecology. Being a pickpocket has a wider, existential status; studying it goes beyond the field of cognitive sciences. My ambitions are more modest: I try to show that the question about what it is like to be someone like a pickpocket is also a question about the cognitive structure of his or her activity space. In this light, I analyze some aspects of the reality presented in the movie Pickpocket by Robert Bresson. From the ecological point of view, scenes from the old movie present pickpocketing techniques in the context of the opportunities and constraints of a given environment. I claim that studies like this require integrating certain conceptual tools, like distributed cognition approach, ecological psychology, and cognitive studies of design.