Hasan G. Bahçekapili

Bu çalışma, geleneksel din felsefesindeki kötülük probleminin gerçek değil sözde bir problem olduğunu, dolayısıyla çözümlemeye çalışmak yerine tasfiye edilmesi gerektiğini öne süren bazı yeni tarihli iddiaları değerlendirmektedir. Öncelikle ele alınan konu sözde problem dendiğinde ne kastedildiğidir. Bir problemin iki tarafının karşılıklı olarak aynı yanlış varsayımı yaptığı durumlar literatürde sözde problem olarak nitelendirilmektedir. Makalede bu anlamda sözde problemin türleri ve ölçütleri belirlenmektedir. Arkasından geleneksel kötülük problemini oluşturan argüman ortaya koyulmakta ve problem için getirilen çözüm önerileri tanıtılmaktadır. Makalenin son bölümünde, önceki bölümlerde tanıtıldığı şekliyle kötülük probleminin, önceki bölümlerde tanıtıldığı şekliyle sözde problem ölçütlerini karşılayıp karşılamadığı incelenmektedir. Varılan sonuç, kötülük problemine yönelik sözde problem iddialarının savunulabilir olmadığı, problemi tasfiye etmek için ortada sağlam bir gerekçe bulunmadığıdır.

“Dünyadaki kötülüklerin varlığı, geleneksel teizmdeki Tanrı inancı için bir problem oluşturur mu?” 2000 yıldan fazla zamandır çok çeşitli geleneklerden gelen düşünürleri meşgul eden bu çetrefilli soruya bu kitap, en güncel tartışmalardan hareketle cevap vermeye çalışıyor. Kötülük probleminin tarihsel gelişimini, mantıksal ve delilci kötülük argümanlarını özetledikten sonra kitap, geleneksel ve modern teist çözüm önerilerini ele alıyor: Özgür iradenin varlığı veya manevi gelişim potansiyeli, kötülüklerin varlığını meşru hâle getirir mi? Etrafımızda gördüğümüz kötülüklerin gerekçesi konusunda şüpheci tavır takınıp Tanrı'nın hikmetinin, insanın kısıtlı zihni tarafından sorgulanamayacağı sonucuna mı varmalıyız? Özel olarak İslami gelenek içinde kötülük problemini çözmemizi sağlayacak kaynaklar bulabilir miyiz? Kitap, tüm bu önerilerin yetersiz kaldığını iddia ederken karşı cevap olarak modern "kötü tanrı" argümanını ele alıyor. Buna ek olarak ilahi adaleti tehdit eden ilahi gizlilik ve benzeri argümanlar, kötülük problemini daha da çözümsüz hâle getiriyor. Kötülük probleminin çözümsüzlüğü, evrenin bizim acılarımıza ve isyanımıza kayıtsız olduğu ihtimali ise bizi daha üst düzey bir probleme, anlam problemine taşıyor. Anlam problemi, herkesin problemi olduğuna göre kötülük karşısında kimsenin rahat olmaması, anlamlı hayat konusunda herkesin kafa yormaya devam etmesi gerekiyor.

Although the effect of religious belief on morally relevant behavior is well demonstrated, the reverse influence is less known. In this research, we examined the influence of morality on religious belief. In the first study, we used two samples from Turkey and the United States, and specifically tested the hypothesis that intergroup tolerance predicts a shift in meta-ethical views toward subjective morality, which in turn predicts decreased religious belief. To examine the relationship between intergroup tolerance and religiosity via subjective morality, a structural equation model (SEM) was run. SEM results yielded good fit to the data for both samples. Intergroup tolerance positively predicted subjective morality, and in turn, morality negatively predicted religiosity. The bias-corrected bootstrap analysis confirmed the mediation, indicating that the association between intergroup tolerance and religious belief was mediated via subjective morality. In Study 2, we probed for the causal relationship, and the results showed that manipulating intergroup tolerance increases subjective morality, but does not influence religiosity. Therefore, we found only partial evidence for our proposed model that tolerance causally influences subjective morality, but not religiosity.

Although lay notions in normative ethics have previously been investigated within the framework of the dual-process interpretation of the terror management theory (TMT), meta-ethical beliefs (subjective vs. objective morality) have not been previously investigated within the same framework. In the present research, we primed mortality salience, shown to impair reasoning performance in previous studies, to see whether it inhibits subjectivist moral judgments in three separate experiments. In Experiment 3, we also investigated whether impaired reasoning performance indeed mediates the effect of mortality salience on subjectivism. The results of the three experiments consistently showed that people in the mortality salience group reported significantly less subjectivist responses than the control group, and impaired reasoning performance partially mediates it. Overall, the results are consistent with the dual-process interpretation of TMT and suggest that not only normative but also meta-ethical judgments can be explained by this model.