Henrietta Joosten

Een vrije en veerkrachtige samenleving ontstaat niet vanzelf en blijft niet vanzelf bestaan. In dit themanummer verkennen we de publieke onderwijstaak van het hoger beroepsonderwijs om studenten te onderwijzen de gemeenschappelijke wereld én het publieke gesprek over die wereld centraal te stellen. Met dit themanummer willen wij iets tegenover het vigerende marktdenken zetten. We laten ons hierbij inspireren door het gedachtegoed van Hannah Arendt (1906–1975). Ze heeft uitgebreid geschreven over ‘het publieke’. Ze verbindt de inzet van wetenschappelijke kennis en technologie met het politieke vraagstuk: willen we daadwerkelijk leven in de wereld die we aan het scheppen zijn? Arendts gedachtegoed biedt volop handvatten om op verschillende niveaus van het hoger beroepsonderwijs deze taak te doordenken en invulling te geven.

In dit artikel delen wij onze ervaringen met het ontwikkelen van de onderwijsmodule: we_mind. Binnen deze module gaan minor- en masterstudenten aan de slag met een innovatievraagstuk uit de eigen beroepspraktijk. Hierbij gaan studenten met medeburgers een publieke dialoog aan over de gevolgen van deze innovatie voor de samenleving. De beschreven ervaringen in dit artikel zijn gebaseerd op een pilot met masterstudenten, een zelfevaluatie en de doorontwikkeling van het moduleontwerp. Met dit artikel nodigen we docenten, onderwijsontwikkelaars, bestuurders, opleidingsverantwoordelijken en beleidsmedewerkers uit om niet alleen maar te ‘werken, werken, werken’. Door onze ervaringen te delen en de lezer mee te nemen in het gedachtegoed van Hannah Arendt hopen we hen te inspireren om met elkaar het gesprek aan te gaan over de volgende vragen: Wat maakt een goede publieke professional? Wat is er nodig om deze op te leiden en hoe uit zich dat in onze opleidingen?

Financiële technologische ontwikkeling, de zogeheten fintech, is hot en happening. De ontwikkelingen gaan snel maar leiden geregeld tot moreel kwetsbare praktijken. Een geautomatiseerd systeem de schuld geven van economische uitbuiting, uitsluiting en privacyschending is onzinnig. De auteurs gaan in op de vraag wat de rol van financiële ethiek (nog) is als de besluitvorming en gedragssturing bij en in het ontwerp van allerlei systemen (grotendeels) vooraf bepaald wordt. Dit artikel is relevant voor financieel professionals die fintech vormgeven en/of gebruiken. Helaas zijn er geen kant-en-klare oplossingen om moraliteit te programmeren. De auteurs roepen lezers daarom op om bij het managen van de nieuwe innovatiegolf te blijven streven naar vormen van goed bestuur en best practices

Wat zou er veranderen in de wijze waarop het onderwijs gewend is professionals op te leiden als docenten erkennen dat de toekomst onkenbaar en onzeker is? In plaats van de onzekerheid te problematiseren – onzekerheid is een probleem waarmee de professional heeft te dealen – vraag ik mij af of het ook mogelijk is om onzekerheid als een rijke bron van mogelijkheden te zien. Ik maak hierbij gebruik van het onderscheid dat de Duitse filosoof Friedrich Nietzsche maakt tussen het streven naar orde en harmonie – het apollinische – en de kracht die de orde en harmonie juist teniet probeert te doen – het dionysische. Wanneer docenten in het beroepsonderwijs Nietzsches pleidooi om meer ruimte aan het dionysische te geven ter harte nemen en zelf bereid zijn om hun zekerheden op het spel te zetten, kunnen zij de professionals-in-wording beter voorbereiden op een onzekere (beroeps)wereld. Ze kunnen hen leren dat onzekerheid juist mogelijkheden biedt om tot nieuwe vormen van handelen en denken te komen.

-- Met voorwoord van Peter-Paul Verbeek -- Onze wereld wordt alsmaar digitaler. Informatie- en communicatietechnologie (ICT) heeft een ongekende invloed op ons dagelijks leven. We raken gewend aan omgevingen die op onze voorkeuren en zoekgeschiedenis zijn afgestemd, en verliezen daardoor de gemeenschappelijke wereld langzaam maar zeker uit het oog. De toename van ICT maakt het publieke gesprek steeds lastiger. De smartphone slokt de samenleving op. De publieke sfeer, van oudsher de vrijhaven voor democratisch overleg, staat onder druk. Filosoof Henriëtta Joosten zwengelt met dit boek het publieke gesprek aan over de wereld die we met de inzet van technologie aan het creëren zijn. Dit leidt tot een prikkelende visie vol handreikingen aan professionals, geïnspireerd door het gedachtegoed van de politieke denker Hannah Arendt.

Citizen participation is booming, especially the number of urban bottom-up initiatives where information and communication technologies (ICT) are deployed is increasing rapidly. This growth is good news for society as recent historical research shows that the more citizens actively and persistently interfere with public issues, the more likely a society will be resilient. And yet, at the same time, a growing number of scholars argue that due to the unprecedented impact of ICT, the public sphere is at stake. How to understand both trends? How do the anti-'public sphere' developments relate to the growing number of citizens' initiatives using ICT? And if these citizen initiatives can indeed be understood as manifestations of public spheres, how can ICT foster or hinder the development of these public spheres? These questions will be explored by analyzing a Dutch citizen initiative called 'Buuv' (an online 'market' place for and by local residents) from a 'public sphere' perspective. The author will turn to 'The human condition' (1958) of Hannah Arendt in order to elaborate a 'public sphere' perspective. An Arendtian perspective (as any perspective) highlights, however, some aspects and underexposes other aspects. Furthermore, chances are that Arendt's thoughts are somewhat outdated, in the sense that we now live in a world where the online and the offline life intertwine - an experience that is referred to with the term 'onlife'. Bearing these remarks in mind, the author will elaborate on the value of Arendt's ideas to 1) the endeavor of understanding current trends in society-more urban bottom-up initiatives and anti-'public sphere' developments due to the broad uptake of ICT-and 2) the endeavor of revitalizing the public sphere in an onlife world.

Today professionals have to deal with more uncertainties in their field than before. We live in complex and rapidly changing environments. The British philosopher Ronald Barnett adds the term ‘supercomplexity’ to highlight the fact that ‘we can no longer be sure how even to describe the world that faces us’ (Barnett, 2004). Uncertainty is, nevertheless, not a highly appreciated notion. An obvious response to uncertainty is to reduce it—or even better, to wipe it away. The assumption of this approach is that uncertainty has no advantages. This assumption is, however, not correct as several contemporary authors have argued. Rather than problematising uncertainty, I will investigate the pros and cons of embedding uncertainty in educational practice of professional higher education. In order to thoroughly explore the probabilities and challenges that uncertainty poses in education, I will dwell on the radical ideas on uncertainty of the German philosopher Friedrich Nietzsche. In The Birth of Tragedy (1872) he recognises two forces: the Apollinian, that is the pursuit of order and coherence, and the Dionysian, that is the human tendency to nullify all systematisation and idealisation. Uncertainty is part of the Dionysian. I will argue that when educators take Nietzsche's plea to make room for the Dionysian to heart, they can better prepare students for an uncertain world. If, and only if, students are encouraged to deploy both tendencies—the Apollinian and the Dionysian—they can become professionals who are able to stand their ground in an uncertain and changing (professional) world

Europe’s objectives of economic growth and job creation require large numbers of professionals who are willing and able to innovate and rise above themselves. In this article, a concept of excellence is developed that can be broadly applied in professional higher education. This concept of excellence derives from three concepts which the German philosopher Friedrich Nietzsche developed in The Gay Science : self-transcendence, self-control and self-styling. By starting with Nietzsche’s radical thoughts, the author aims to grasp the probabilities and challenges of preparing all students for their professional future. Several proposals for educational practice are outlined based on this perspective of ‘excellence for all’.

Professional higher education is expected to educate large numbers of students to become innovative professionals within a time frame of three or four years. A mission impossible? Not necessarily, according to Henriëtta Joosten who is a philosopher as well as a teacher. She uses the experimental, liberating, but also dangerous ideas of Friedrich Nietzsche to rethink contemporary higher professional education. What does it mean to teach students to strive for better in a professional world where horizons tend to disperse and the possibility of long-term orientation is disappearing? Following Nietzsche, five key elements of striving for better are explored: uncertainty, excellence, critical thinking, truth seeking friendship, and learning through ups and downs. From these five perspectives, Joosten scrutinises existing educational discourses on professional higher education in search for openings to transform these discourses into new, more appropriate ones. Understanding excellence as rising above oneself, she argues for a learning environment in which all students are encouraged to excel. Such an environment allows for uncertainty and learning through ups and downs. Furthermore, teachers are prepared to risk their certainties in order to let a joined quest - that is, a quest of students and teacher - for better truths arise. Using the Nietzschean-inspired notions which have been developed in the study, Joosten describes two factual cases. One case relates to a course in close reading: first-year students jointly read philosophical and scientific texts. The second case involves a group of eleven senior students developing a course in project management. These descriptions and the recommendations serve as a catalyst for constructive debate on the question of how all students can be equipped for a dynamic professional world.