Krzysztof Trzcinski

[Democratization in sub-Saharan Africa: West African political thought perspective]. Krzysztof Trzcinski's book deals with democratization as one of the leading themes in contemporary West African political thought. The process of establishing democracy in sub-Saharan African countries is extremely complex. African politicians often resort to democratic procedures only during elections. After winning them, they often limit freedom of opposition, media, and civil society organizations. By deriving numerous benefits from being in power, they are not willing to give up power once gained. Sometimes, in countries perceived as young democracies, authoritarian rule is restored. These and other meanders of the development of democratic structures in Africa are difficult to understand for "outside" observers. African political thinkers attempt to explain them. Disappointed with authoritarianism, which has not provided security or prosperity to post-colonial African societies, they see a chance to achieve these values in a democratic environment. In their opinion, however, democracy for Africa cannot be a simple copy of the western model of majority rule and have to be tailored, taking into account the multi-ethnic specificity of the region's countries. African authors of political thought diagnose the problems of the democratization process and propose institutional recipes for healing it. Krzysztof Trzcinski consistently analyzes the concepts they created and formulates original and essential conclusions (by Professor Michał Tymowski).

In this article, the author analyzes the term "power-sharing" in the context of power exercised within a state. He first examines the term in the very general sense, in which it can be applied to all types and dimensions of sharing of power between various groups and institutional entities. Second, the author examines the meaning of the term in the narrow sense, that is, the phenomenon of systemic sharing of power by groups (segments) whose membership is based on ascribed criteria such as common ancestors, relatives, or racial background, and/or cultural ones such as a common language, religion, or celebrations. The basic segmental units in this sense are nations (understood in the sociological sense), ethnic groups, or religious and denominational communities that form part of divided societies. Third, the article shows the differences between the principal models (types) of power-sharing in the narrow sense: consociationalism, centripetalism, and hybrid power-sharing.

Europe has never had a single definition for the term ‘citizen.’ Indeed, over the centuries the significance of this term has undergone far-reaching evolution. In different historical periods, different states, and different European languages, this term has had diverse meanings and has been used in varying contexts. The concept of ‘citizen’ has repeatedly been defined anew depending upon specific political, social, and economic conditions. At various periods, the term ‘citizen’ has related to a wider or narrower portion of a given state’s society. The criteria by which an individual was said to form a part of the body of citizens have also differed. The changes which have taken place in the definition of a ‘citizen’ over the centuries are enormous. This is not to say, however, that there has been no common core to the concept of citizen as it has taken shape over the course of hundreds of years. As far back as ancient times, a member of the state could influence the shaping of that state’s authorities and could participate in government. It is the Aristotelian concept of the citizen – a concept that has influenced all historical models of citizenship since – which is at the root of the citizen understood as a political animal (politikon zoon). In addition, personal freedom has always been a sine qua non for possessing citizen status. Thus, a citizen has always been, and remains, the opposite of a slave. It has also come to be accepted that citizenship implies the primacy of an individual’s rights in a state over an individual’s obligations to that state. The polar opposite of this situation in the historical dimension is subjection to the monarch in an absolute monarchy. Thus the ‘citizen’ also stands in opposition to the ‘subject.’ When speaking of the historical models containing the said ‘citizenship traits’ of a person’s status in the state, we usually refer to the model of the citizen in ancient times, in medieval municipal citizenship, and in modern times, in the fully−formed nation-state. It is difficult to imagine a citizen in an absolute monarchy, and in a world of subjection. Still, it is possible to give rein to one’s imagination and perceive citizens in such a setting; one could even go a step further and call the subject of an absolute monarch a citizen. But is imagination truly necessary in order to conduct such a seemingly obvious reversal of perspective? Published as a chapter in Krzysztof Trzciński (ed.), The State and Development in Africa and Other Regions, Warsaw University & ASPRA, Warsaw 2007, pp. 319-332.

Obywatelstwo należy do najistotniejszych kategorii określających pozycję człowieka w państwie. W niektórych okresach dziejów pojęcie obywatelstwa istniało jedynie w sferze idei, w innych idea uległa urzeczywistnieniu, a członkostwo w państwie (lub mieście) oraz status obywatelski znalazły formalny wyraz na niwie prawnoustrojowej. Kształtowanie się obywatelstwa stanowi proces długi i wielofazowy. Obywatelstwo w Europie pozostaje bowiem już od starożytności w stanie permanentnego rozwoju i wciąż wzbogacane jest o nowe treści (lub też czasem zubożane o pewne elementy); tym niemniej jego rdzeń, nakreślony w pierwowzorach antycznych, pozostaje w dużej mierze tożsamy. Sens obywatelstwa, czy też jego ładunek znaczeniowy ulega redefinicji w perspektywie historycznej w zależności od specyficznych warunków natury społeczno-politycznej. Na poszczególnych etapach ewolucji obywatelstwo obejmuje swym zasięgiem węższą lub szerszą część społeczeństw państwowych.

[PERSONHOOD IN AFRICAN PHILOSOPHY]. W artykule została omówiona i poddana analizie debata między dwoma współczesnymi afrykańskimi filozofami Ifeanyim A. Menkitim z Nigerii oraz Kwame Gyekyem z Ghany. Debata ta dotyczy typowych dla niektórych afrykańskich kultur sposobów myślenia o istocie człowieczeństwa, tj. o byciu człowiekiem (osobą, person). Prezentowane przez tych filozofów koncepcje nie odnoszą się do żadnych konkretnych afrykańskich ludów, lecz raczej są pewnymi wzorcami idealnymi, czy też abstrakcyjnymi. Zdaniem Menkitiego w tradycyjnym myśleniu afrykańskim jednostka (individual) stopniowo nabywa pełnię człowieczeństwa w oczach swojej wspólnoty wpierw poprzez internalizację obowiązujących w niej norm, a następnie przez ich przestrzeganie w dorosłym życiu. Jak wskazuje, Afrykanin jest przy tym człowiekiem bardziej w przekonaniu i w odbiorze innych niż w swoim własnym. Ale nawet jego własne przeświadczenie o byciu człowiekiem jest kreowane przez myślenie zbiorowe. Z taką perspektywą nie zgadza się Gyekye, który uważa, że człowieczeństwo nie jest u Afrykanów czymś konstytuowanym bądź potwierdzanym przez zbiorowość. W przekonaniu Gyekyego, w myśleniu afrykańskim człowieka czynią pewne symptomatyczne dlań z natury atrybuty fizyczne i umysłowe oraz towarzyszący im instynkt społeczny (sociality), który, jak mniema, jest również przyrodzony. Choć Afrykanin jest, według Gyekyego, bytem głęboko wspólnotowym, posiada również pewien potencjał niezależności od wspólnoty (lokalnej, etnicznej, religijnej), której jest członkiem. Z opisu Menkitiego wynika zaś, że przeciętny Afrykanin nie jest aktywnym sprawcą rzeczywistości i indywidualnym interpretatorem świata, w którym żyje. Artykuł opublikowany w: "Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria", nr 3 [71]: Status człowieka. Problemy filozoficzne, naukowe i religijne, red. Jacek Hołówka, s. 259-282.

Od końca XX wieku w Europie rozwija się instytucja ponadpaństwowego obywatelstwa europejskiego, które obecnie pozostaje komplementarne wobec członkostwa jednostki w strukturze państwa. Obywatelstwo związane jest głównie z państwem, zarówno genetycznie, jak i funkcjonalnie, zaś proces kształtowania się idei obywatelstwa i jej prawnego urzeczywistniania leży w cywilizacji europejskiej głęboko u początków państwowości. Podkreślić należy przy tym, iż to wydarzenia końca XVIII wieku we Francji bezsprzecznie dodały rozwojowi idei obywatelstwa nowej dynamiki, prowadząc do jej nowożytnej instytucjonalizacji. Przez stulecia porządek prawny panujący w państwach europejskich determinował bowiem posiadanie przez jednostkę praw, które wynikały z jej przynależności do danej grupy społecznej (kręgu wolno urodzonych, grona zamożnych, czy danego stanu). Dopiero akty prawne doby Rewolucji Francuskiej wprowadziły kategorię praw podmiotowych jednostki. Słusznie przyjęło się uważać, iż Rewolucja Francuska stworzyła „nowego człowieka” − obywatela. Nieczęsto jednak zwraca się uwagę na fakt, iż burzliwe wydarzenia końca XVIII wieku we Francji doprowadziły do powstania różnych wzorców obywatela, zaś wszystkie one razem stały się podstawą dla prawnego urzeczywistnienia obywatelstwa państwowego w Europie. Podstawy ideologiczne gruntownych przemian dawała twórczość wielkich myślicieli Oświecenia, zwłaszcza zaś poglądy wyrażane przez Monteskiusza i Jana Jakuba Rousseau. Nie bez znaczenia pozostawały również społeczno-polityczne oraz gospodarcze koncepcje przedstawicieli szkoły fizjokratów i encyklopedystów (czy nawet utopijnych komunistów). Intelektualiści epoki proponowali kierunki zmian często zasadniczo od siebie odmienne, ale zawsze – teoretycznie przynajmniej – lepsze od stanu rzeczywistego. Przelewane na papier wizje uznanych pisarzy podsycały ogólny klimat niezadowolenia i przyspieszały dojrzewanie rozwiązań radykalnych. Intelektualna krytyka istniejącego status quo prowadziła wprost do przełomu, który miał uzbroić człowieka w więcej praw, poszerzyć horyzonty jego wolności i przekształcić poddanego w obywatela.

[WHAT IS POLITICAL STABILITY?] Artykuł traktuje o problemie definiowania pojęcia „stabilność polityczna” państwa. Głównym jego celem jest odpowiedź na pytanie, co znaczy stwierdzenie, że dane państwo jest stabilne politycznie. Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej wyjaśniany jest leksykalny sens słów: „stabilny”, „stabilność” i „stabilizacja”. W drugiej części analizowane jest rozumienie znaczenia terminu „stabilność polityczna” w piśmiennictwie politologicznym. Trzecia część artykułu poświęcona jest omówieniu kwantytatywnych prób ujmowania sensu pojęcia stabilności politycznej. W zakończeniu podjęta została próba zdefiniowania przedmiotowego terminu polegająca na syntezie elementów najczęściej spotykanych w propozycjach wyjaśniania istoty stabilności politycznej; oceniono związek między istnieniem stabilności politycznej a podstawowymi typami reżimu politycznego: demokracją i autorytaryzmem; oraz zidentyfikowano główne podejścia konceptualne w pojmowaniu przedmiotowego terminu.

Krzysztof Trzcinski, 'Citizenship in Europe: The History of the Idea and Institution' - this is an interdisciplinary book as the concept of citizenship is one of the key terms of the social sciences and raises questions of a legal, political, historical, philosophical, and sociological nature. The main subjects of this work are the origins and evolution of the idea and institution of citizenship in Western Europe. Doctrinal and institutional models of citizenship presented in this monograph are of different historical origins (beginning with ancient times and ending with the 20th century). This work shows that in different historical periods, the concept of citizenship underwent shifts in semantic substance and that the idea of citizenship is in permanent flux. Hence, the essence of citizenship is continually being enriched with new elements (or, at times, impoverished by the loss of other elements). According to specific conditions of a socio-political, economic, and cultural nature, the concept of citizenship has been redefined in the historical perspective. At various historical periods, the term 'citizen' referred to a broader or narrower spectrum of society. Criteria for membership in the body of citizens also evolved. Over the centuries, many models of citizenship emerged in Europe. Some of them were institutional in form. In contrast, others were the fruit of philosophers' social and political thinking at different times. The basic models emerged in ancient Athens and Rome. Later models of citizenship usually took over many traits, particular to initial models (such as the right to life). However, at the same time, they usually eliminated some of their elements (such as the enslavement of certain members of society) while simultaneously creating and adding new ones (such as electoral rights for women). In this manner, new models emerged, which were an offshoot of classical models. These models contributed to the formation of the contemporary institution of citizenship, which brings together different elements of various historical models. This book contributes to research into the evolution of the state (including research into the formation of the nation-state in Europe), as the institution of citizenship is inherently and functionally tied to the state. This work also contributes to research into the evolution of supranational European Union citizenship. The institutional development of the idea of EU citizenship could - along with the unavoidable transformation of all community structures or even the very idea of integration itself - lead to a fundamental change in the contemporary concept of state citizenship. This work could also prove helpful in research into the phenomenon of immigration in Europe, especially into the interdependence between obtaining the citizenship of the host state and the effective integration of immigrants.

This paper identifies and synthetically demonstrates the most important steps and changes in the evolution of the idea and institution of citizenship in Europe over more than two thousand years. Citizenship is one of the essential categories defining human status. From a historical perspective, the idea of citizenship in Europe is in a state of constant evolution. Therefore, the essence of the institution of citizenship and its acquisition criteria are continually being transformed. Today’s comprehension of citizenship is different from understanding citizenship in Europe in earlier epochs of history. In some of them, the concept of citizenship existed only in the realm of ideas. In others, the idea materialised, and membership in the state (or city) and civic rights and obligations found a formal, legal expression. The formation of the idea and institution of citizenship is a long and multi-phase process. Published in "Studia Europejskie – Studies in European Affairs", Vol. 25, 1/2021, pp. 7-31.

The aim of this study is to demonstrate the validity of the thesis that in Indonesia one can find institutions that characterize two power-sharing models which are considered opposites of one another in political theory – centripetalism and consociationalism. In consequence, the Indonesian power-sharing system should be viewed as a hybrid, or mixed, system, and not a typically centripetal system as is usually the case in the literature. At the beginning of this article, a short analysis of Indonesia’s political situation is given for the purpose of defining the factors which determined the introduction of inter-segmental power-sharing arrangements in that country. This is followed by a description of the specificity of consociationalism and centripetalism. The article goes on to discuss specific institutions of both power-sharing models that exist in Indonesia and ends with some concluding remarks on the thesis advanced at the outset. The article has been published in "Polish Political Science Yearbook" 2017, vol. 46, no. 1, pp. 168–185. For more on combining institutions of different models of power-sharing see: Krzysztof Trzcinski, Hybrid Power Sharing: On How to Stabilize the Political Situation in Multi-Segmental Societies, "Politeja" 2018, vol. 56, no. 5, pp. 86-107

‘Low-Quality Democracy’ - The Validity of the Notion and D.L. Horowitz’s Exemplification: The Case of Indonesia. This article discusses problems relating to terms used to define former authoritarian states, which are already called democratic, although some undemocratic features still characterize them. The latest English language literature on political science relating to this subject uses three terms that seem similar in meaning: ‘illiberal democracy,’ ‘flawed democracy,’ and ‘low-quality democracy.’ They have not been conceptualized so far. This means that there has been no transition from the stage of ideas or views on their content, i.e., pre-theoretical notions to theorized concepts. Consequently, the terms cannot be understood unequivocally. The term ‘low-quality democracy’ has been recently propagated by Donald L. Horowitz, a renowned American political scientist. This researcher uses the term primarily to name the type of political regime that was formed after 1998 in Indonesia – the third largest democratic country in terms of population in the world. Not only does Horowitz use this term, but he also tries to explain its importance using the example of the imperfections that characterize the young Indonesian democracy. The aim of this article is to answer three questions: firstly, what is – according to Horowitz – the content of the term ‘low-quality democracy’ exemplified by the Indonesian democracy?; secondly, what problems of low-quality democracy has Horowitz identified on the example of Indonesia?; and thirdly, should this term be used in political science literature if similar terms such as ‘illiberal democracy’ and ‘flawed democracy’ are also used? Artykuł traktuje o problemach dotyczących pojęć stosowanych do określania byłych państw autorytarnych, które choć zaliczane są już do demokratycznych, to nadal charakteryzują się pewnymi niedemokratycznymi cechami. W najnowszym anglojęzycznym piśmiennictwie politologicznym odnoszącym się do tego zagadnienia rywalizują ze sobą głównie trzy zbliżone znaczeniowo terminy: „demokracja nieliberalna” (illiberal democracy), „demokracja wadliwa” (flawed democracy) i „demokracja o niskiej jakości” (low-quality democracy). Nie doczekały się one dotąd konceptualizacji. Oznacza to, że w żadnym ze wskazanych przypadków nie nastąpiło przejście od stadium wyobrażenia, czy też poglądów na temat ich treści, a zatem od pojęć przed-teoretycznych (ang. notions) na poziom pojęć steoretyzowanych (ang. concepts). W konsekwencji nie mogą być i nie są rozumiane w sposób jednoznaczny. Termin demokracja o niskiej jakości zyskał niedawno propagatora w osobie uznanego amerykańskiego politologa Donalda L. Horowitza. Badacz ten stosuje przedmiotowy termin przede wszystkim w celu nazwania rodzaju reżimu politycznego, który został wykształcony po 1998 r. w Indonezji – trzecim największym pod względem wielkości populacji demokratycznym państwie świata. Horowitz nie tylko jednak używa tego terminu, ale również próbuje wytłumaczyć jego znaczenie na przykładzie niedoskonałości, które charakteryzują młodą demokrację indonezyjską. Artykuł ma na celu wyjaśnienie trzech kwestii: po pierwsze, jaka jest treść terminu demokracja o niskiej jakości, którego egzemplifikacją – w opinii Horowitza – jest demokracja indonezyjska; po drugie, jakie problemy demokracji o niskiej jakości zidentyfikował Horowitz na przykładzie Indonezji; i po trzecie, czy zasadne jest stosowanie tego pojęcia w piśmiennictwie politologicznym w sytuacji, gdy w użyciu pozostają takie zbliżone znaczeniowo terminy jak demokracja nieliberalna i demokracja wadliwa.

In this study, the idea of the local African community as a social structure ensuring the security of its members is presented. An understanding of the concept of security is first briefly discussed, followed by the meaning of the concept of the local African community. The chapter also makes an a priori distinction between what one can call “moderate” and “radical” types of communal life and two case studies exemplifying them are presented. The chapter aims to analyze the trade off, in terms of provision of security, including economic security, by local communities, for the shaping of a democratic political culture in Sub-Saharan Africa. Most importantly, however, this chapter also highlights the rationality that underpins the seemingly low-quality democratic political activities of members of local African communities.

Globalization is seen positively by those to whose societies it brings measurable benefits. Claude Ake, one of the most outstanding African thinkers of the second half of the 20th century and a great advocate for constructing democracy in Africa, primarily viewed the progress of globalization in terms of its numerous dangers. In Ake's opinion, globalization negatively affects the condition of contemporary societies, whose members place increasing importance on market values and principles. He thought that when consumer identity finally triumphs over civic identity, the culture of democracy will be at an end. Democracy, after all, is connected with the common good and consumption with particularism and egoism. Consumerism kills the sense of civic duty and political engagement. Even though the members of poorer societies, including African ones, are not significant consumers, the global consumer culture has an effect on their lives as well, destroying traditional ties of solidarity and transforming local cultures. In many such societies, this state of affairs produces a rise in frustration and stress, and often a desire to return to the society's origins and a strengthening of antipathy towards outsiders or 'others'. Although Ake's works contain finely-wrought arguments, his theories raise important questions and are very debatable in their trend. In this article, I consider the main underlying assumptions of Ake's ideas and analyze selected aspects.

Claude Ake was interested in how the depoliticization of African societies has led to their existing in a state of permanent crisis, and, in particular, to the impossibility of their development. He understood depoliticization as a situation where the right to possess a political sphere of life is withheld from most members of the state and, at the same time, politics is monopolized by those in power. He showed the error of seeing the African crisis primarily as an economic crisis and emphasized that in the literature concerning African problems it was mistakenly assumed that African political elites were interested in development. Ake’s thoughts about the connection between, on the one hand, authoritarian power and the depoliticization of African societies, and, on the other, the lack of development does not exhaust the question of the crisis of the African state. But his opinions are valuable as an African viewpoint, which is not often taken into account.

In this article, I present and critically analyze the main ideas of the Nigerian thinker, Ifeanyi A. Menkiti, on the future of the multi-ethnic state in Africa. Menkiti appears to consider that the basic condition for the successful coexistence of the various groups occupying the states of Africa is for relations between them to rest on just principles. Justice should involve the fair and equitable division amongst peoples of the burdens and benefits of living in a common state. To realize this ideal, he proposes the creation in Africa of morally neutral, managerial states. He bases his plan in part on the ideas of John Rawls. Close analysis of Menkiti’s views shows that his vision of the minimalist state is only a temporary solution, which is to lead to the peaceful dismemberment of the current post-colonial model of multi-ethnic states functioning within the old colonial borders. The basic value of Menkiti’s thought rests in his reversal of the usual perspective on African states, as he considers that maintaining territorial integrity or achieving unity should no longer be considered a paramount necessity. Published in "Hemispheres", 2010, No. 25.

The aim of this article is to demonstrate the thesis that the stabilization of Nigeria’s complicated political situation is furthered by the functioning in that country of institutions based on two models of interethnic power-sharing – consociationalism and centripetalism – and that the two are to some extent complementary in Nigerian practice, despite the fact that political theory sees the two as opposites of each other. The article begins with a short analysis of the political situation in Nigeria. This is followed by a presentation of the problem of defining the notion of political stability and an assessment of the same in the Nigerian context. The article then goes on to discuss the nature of centripetalism and consociationalism and specific centripetal and consociational institutions involved in the stabilization of the political situation in Nigeria. The article ends with the author’s conclusions about the initial thesis. The article has been published in "Politeja" 2016, vol. 42, no. 3, pp. 53-73. For more on combining institutions of different models of power-sharing see: Krzysztof Trzcinski, Hybrid Power Sharing: On How to Stabilize the Political Situation in Multi-Segmental Societies, "Politeja" 2018, vol. 56, no. 5, pp. 86-107.

Krzysztof Trzciński, Co łączy i dzieli communal conflict oraz „konflikt etniczny”? Analiza znaczeniowa obu terminów i ich nigeryjska egzemplifikacja, "Afryka" 2015, 42, s. 11-30. Artykuł traktuje o sensie terminów "communal conflict" oraz "konflikt etniczny". Jego celami są: wyjaśnienie, jak najczęściej rozumiane są w literaturze przedmiotu oba terminy oraz zidentyfikowanie ich cech wspólnych i dzielących je różnic. Realizacji wskazanych celów służy nigeryjska egzemplifikacja obu rodzajów konfliktów. This paper deals with the meaning of two terms: 'communal conflict' and 'ethnic conflict.' It has two aims: explaining how both terms are most often understood in the scholarly literature and identifying the similarities and differences between them. In fulfilling these aims, a Nigerian exemplification of both types of conflicts is employed.

There are various ways of reducing conflicts and of stabilizing the political situation in states where society is made up of many different ethnic groups and religious communities, and where relations between these segments – or between them and the central government – are tense. A particularly important way is the establishment in those states of a political system based on power-sharing (PS), which allows members of various ethnic and religious segments to take part in the exercise of power. The literature on the subject usually discusses two models of PS: consociationalism and centripetalism. A third model is encountered in practice, however, that of hybrid power-sharing (HPS), which combines the institutions of the first two. The main objective of this article is to explain the nature and origins of HPS.

In this paper, I present and make a critical analysis of the thoughts of the Sierra Leonean philosopher George M. Carew, who is the author of one of the broadest contemporary visions of the political future of Africa. The significance of Carew's views consists mainly in the fact that he points out the importance of the concept of deliberative democracy for the African countries looking after their interests, as now they do not have any effective instruments of acting in the global environment. Published in: Re-Visions and Re-Orientations: Non-European Thought in International Relations Studies, ed. by J. Zajączkowski, M.F. Gawrycki and A. Bógdał Brzezińska, Bloomsbury, London 2014, pp. 112-129.

In 2001 the Indonesian government agreed to the introduction in the Indonesian Papua of regional, consociational elements of power-sharing, despite the fact that the dominant model of this system in Indonesia is centripetalism. The so-called special autonomy for the Indonesian Papua has never been fully implemented, however. The article seeks to test the thesis that the Indonesian authorities' institution of consociational arrangements for Papua, and their subsequent failure to fully implement those arrangements, were, in fact, tactical moves serving to reduce the threat arising from growing pro-independence aspirations among the Papuans and to firmly attach Papuan territory to Indonesia. This article has been published in "Hemispheres" 2016, Vol. 31, No. 4, pp. 5-20.

Na długo przed rewolucją francuską oraz jej pierworodną Deklaracją Praw Człowieka i Obywatela w europejskiej myśli politycznej członek państwa przedzierzgnięty został z poddanego w obywatela. Ta fundamentalna zmiana w definiowaniu stanowiska jednostki w państwie korespondowała z humanistycznym postrzeganiem rozumu ludzkiego nie tylko jako instrumentu poznawania świata, ale też narzędzia głębokiej refleksji i krytycznej oceny mechanizmów światem rządzących. Siła rozumu kojarzona była przez oświeceniowych filozofów z porządkiem naturalnym, który jawił się przeciwwagą dla społecznych i politycznych realiów absolutnego władztwa monarszego. W XVIII w. we francuskiej i niemieckiej filozofii państwa nastąpił istotny postęp w zakresie kształtowania się idei obywatela pojmowanego w sensie zbliżonym do Arystotelesowskiej istoty państwowej (politikon zoon). Stało się tak jednak w dużej mierze dzięki XVII-wiecznym angielskim reformom wolnościowym. Racjonalistyczne i materialistyczne podwaliny oświeceniowego światopoglądu konstytuowała też, powstała na bazie krytyki pism Thomasa Hobbesa, myśl Johna Locke’a, stymulująca do urządzania życia społecznego zgodnie z zaleceniami umysłu i potrzeb ludzkich, a wbrew bezwzględnym prawom samowładztwa, w tym jego monopolu na rację, który dusił inicjatywę jednostki.

Centripetalism is often perceived as a type of a political system for a multi-segmental, especially multi-ethnic, country in order to create among the members of the political elite of moderate, accomodative, and integrative political behavior cross-cutting segmental divisions which, reaching beyond group interests, depoliticize the segmental separateness and, in this manner, reduce their significance. One of the central institutions of centripetalism is decentralization leading to a division of large segments into smaller parts that inhabit different, ideally multi-segmental regions, thus inclining regional political elites of different segments to collaborate. Although both Nigeria and Indonesia have similar centripetal territorial structures, only Nigeria is a federation. This paper focuses on Nigerian centripetal federalism and its link to the so-called federal character principle that is mostly consociational in substance. Krzysztof Trzcinski, Centripetal Federalism, in: 50 Shades of Federalism, ed. by Soeren Keil & Paul Anderson, Canterbury: Canterbury Christ Church University & Montréal: CRÉQC, 2020.

Głównym celem tego artykułu jest wyjaśnienie, na czym polega specyfika instytucji wymogu uzyskania terytorialnego rozłożenia głosów w wyborach prezydenckich, który funkcjonuje w trzech wieloetnicznych państwach (Nigerii od 1979 r., Kenii od 1992 r. i Indonezji od 2001 r.) oraz określenie panujących w tych państwach warunków politycznych, które przyczyniły się do jej wprowadzenia i trwania. W końcowej części artykułu, dzięki porównaniu trzech kazusów, zostały wskazane szczegółowe różnice występujące obecnie między nimi. W artykule zostały również zaprezentowane wnioski dotyczące dotychczasowych doświadczeń związanych z funkcjonowaniem przedmiotowej instytucji. Pozwolą one wstępnie ocenić, czy uprawnione jest stwierdzenie, że jej zastosowanie wpływa na obniżenie konfliktowych zachowań w relacjach między grupami etnicznymi i na budowanie międzyetnicznego porozumienia.

Artykuł traktuje w zarysie o istocie i głównych modelach power-sharing. Choć powersharing może być pojmowane w sposób bardzo szeroki, tematyka tego artykułu dotyczy jego wąskiego rozumienia. Odnosi się ono do fenomenu dzielenia się władzą państwową przez różne segmenty (np. grupy etniczne lub wspólnoty religijne) społeczeństw pluralnych (podzielonych, sfragmentaryzowanych), w tym zwłaszcza wieloetnicznych i/lub wieloreligijnych. Głównym celem artykułu jest wyjaśnienie treści power-sharing we wskazanym wąskim rozumieniu i wytłumaczenie w zarysie jego głównych modeli (konfesjonalizm, model Lewisa, konsocjonalizm, centrypetalizm).

Afryka postkolonialna była, jest i będzie targana konfliktami o naturze separatystycznej. Najsłynniejsze już próby secesji w Afryce to przypadki Katangi (w latach 1960–1963) oraz Biafry (w latach 1967–1970). Wojna w Erytrei (w latach 1961–1991) to jedyny jak dotąd afrykański konflikt separatystyczny, który skończył się ustanowieniem nowego państwa (1993 rok). Charakter separatystyczny mają również dwa krwawe konflikty w Sudanie Południowym (w latach 1961–1972 i 1983–2005). Od 1975 roku aż do dzisiaj Etiopia zmaga się ze zbrojnym separatyzmem w Ogadenie. Irredentystyczna idea budowy Wielkiej Somalii, tj. zjednoczenia w jednym państwie wszystkich Somalów, leżała u podłoża wojny, jaką w Ogadenie stoczyły ze sobą Etiopia i Somalia w latach 1977–1978. W 1981 roku wybuchł konflikt w północnej Somalii, która w 1991 roku ogłosiła niepodległość jako Somaliland. Choć krajowi temu brakuje uznania międzynarodowego, Somaliland posiada wszelkie inne atrybuty państwa, w przeciwieństwie do pozostającej od lat w stanie upadku Republiki Somalii. To tylko niektóre z, często już historycznych, przykładów zbrojnego separatyzmu na kontynencie afrykańskim – te najbardziej krwawe czy długotrwałe. Zbrojny separatyzm obecny jest jednak współcześnie w wielu innych miejscach Afryki. Prawie każde położone na południe od Sahary państwo tego kontynentu posiada potencjalne warunki do rozwoju separatyzmu. Przebieg niemal wszystkich granic w Afryce został arbitralnie ustanowiony przez mocarstwa kolonialne jeszcze w XIX wieku. Większość granic dzieli jakiś lud na nominalnych obywateli różnych organizmów państwowych. Z drugiej strony w granicach jednego państwa zamieszkuje niejednokrotnie wiele ludów o odmiennym pochodzeniu etnicznym oraz różnej kulturze i wierzeniach. Wieloetniczność i różnorodność kulturowa nie są same w sobie przyczynami dążeń separatystycznych, choć zwykle stanowią dla nich bardzo ważne podłoże.

Monografia ta traktuje o ograniczaniu konfliktów w relacjach między segmentami społecznymi (takimi jak grupy etniczne, wspólnoty religijne), w których członkostwo opiera się na podstawach askryptywnych i kulturowych, a także między nimi a władzą centralną w Nigerii i Indonezji. Państwa te mają burzliwą historię niepodległego bytu, ogromne wieloetniczne i wieloreligijne populacje, duże gospodarki oraz zasoby surowców energetycznych. Jak wskazują liczne raporty, będą wkrótce należeć do najważniejszych w świecie. W Nigerii i Indonezji funkcjonują systemy polityczne oparte na tzw. power-sharing (współrządzeniu), tj. takie, które za pomocą specyficznych formalnych i nieformalnych instytucji (rozumianych jako zespoły reguł) dopuszczają do udziału we władzy elity polityczne wywodzące się z różnych segmentów etnicznych i religijnych. Celem instytucji power-sharing jest budowanie pokoju i stabilności politycznej. Autor badań, których owocem jest ta praca, dokonał identyfikacji, wyjaśnienia i analizy roli oraz genezy najistotniejszych z nich, dowodząc zarazem, że w Nigerii i Indonezji współistnieją instytucje dwóch głównych modeli power-sharing, tj. konsocjonalizmu i centrypetalizmu. W konsekwencji wykazał, że międzysegmentowe współrządzenie w obu państwach ma charakter hybrydowy. Jest to poszerzenie empirycznej teorii power-sharing. Jej klasycy, Arend Lijphart (konsocjonalista) i Donald L. Horowitz (centrypetalista), nie przywiązywali większej wagi do możliwości implementacji instytucji dwóch modeli w ramach tego samego systemu politycznego. Tymczasem w Nigerii i Indonezji łączenie instytucji centrypetalnych i konsocjonalnych przyczyniło się do ograniczenia konfliktów.

[ON SOME PREMISES OF HUMAN CONDUCT TOWARDS ANIMALS: REMARKS ON J.M. COETZEE'S WORKS]. O relacjach między ludźmi a zwierzętami i konieczności poszerzania praw zwierząt powiedziano już tak wiele, iż trudno jest dziś przedstawić jakiś zupełnie nowy punkt widzenia. Uważam jednak, że dla jakości debaty powinno się nagłaśniać pewne mniej znane argumenty używane w literaturze traktującej o prawach zwierząt. Argumenty te wypowiadane są niekiedy nie tyle przez filozofów praw zwierząt, czy jakichś znanych aktywistów, lecz przez intelektualistów, których praca nie ogniskuje się wyłącznie na problemie relacji między ludźmi a zwierzętami. Do takich postaci należy J.M. Coetzee, urodzony w 1940 południowoafrykański pisarz, zdobywca literackiej nagrody Nobla, były profesor literatury na uniwersytecie w Kapsztadzie, który obecnie mieszka w Australii i wykłada na uniwersytecie w Adelajdzie. J.M. Coetzee poświęca wspomnianemu problemowi wiele miejsca w różnych swoich książkach i pismach. J.M. Coetzee zdaje się opierać swoje poglądy dotyczące relacji między ludźmi a zwierzętami na następujących podstawowych tezach: mimo, że zwierzęta są zdolne do odczuwania strachu, bólu oraz cierpienia, ludzie zwykle nie poczuwają się do posiadania wobec nich zobowiązań moralnych, a także nie mają wystarczającej wiedzy o zwierzętach i nie rozumieją znacznej części ich zachowań; w konsekwencji często nie okazują zwierzętom szacunku jako innym istotom żywym i traktują je głównie w kategoriach przydatności, niejednokrotnie źle a nawet okrutnie, oraz zwykle roszczą sobie prawo do wykorzystywania zwierząt dla swoich celów i do decydowania o ich życiu. Noblista zdaje się uznawać taki stan rzeczy za dalece niewłaściwy. Można zatem domniemywać, że, zdaniem J.M. Coetzee’ego, ludzki stosunek wobec zwierząt powinien być całkowicie przeciwny od przedstawionego. Powyższe stwierdzenia obarczone są jednak piętnem przypuszczenia. Choć bowiem z pewnością J.M. Coetzee należy do propagatorów praw zwierząt, nie wiadomo do końca, czy wszystkie poglądy, które wkłada w usta swoich literackich bohaterów również sam wyznaje. Postacie z książek i esejów J.M. Coetzee’ego zwykle prowadzą ze sobą dyskusje na temat relacji między ludźmi a zwierzętami. Argumenty przez nich przedstawiane są – na co zwraca uwagę choćby Peter Singer – ich argumentami. Taki zabieg literacki pozwala południowoafrykańskiemu pisarzowi na ewentualne zdystansowanie się od części poglądów wypowiadanych przez bohaterów swoich prac.

In the history of statehood, separatism is a natural phenomenon rather than something unusual. Separatism is mostly perceived as a group’s seeking to separate one part of the territory of a given country from the rest in order to create a new state organism (secessionism) or to unify within one country lands inhabited by people that form a single ethnocultural community (irredentism). Sometimes the idea of separatism serves as a negotiating strategy for a regional group to get from the state authorities benefits that are minor in comparison to territorial separation, e.g., the governance of a regional community within the framework of territorial autonomy, or better conditions for a region’s integration with the rest of the country. It is often the case, especially during a long-lasting intensification of a regional conflict, that separatism becomes the ideological legitimization for the outbreak and continuance of armed conflict, while the conflict itself turns into a way of life for at least some of its initiators and participants. Postcolonial Africa has been and will be experiencing conflicts of a separatist nature. One example of separatism in Africa that is extremely complex and interesting to the researcher in such problems is the conflict that has taken place since 1983 in the Senegalese region of Casamance.

W artykule tym przedstawiam koncepcję rozwoju autorstwa wybitnego nigeryjskiego myśliciela i demokraty Claude’a Akego. Ake zaproponował abstrakcyjny paradygmat rozwoju społeczeństw afrykańskich w warunkach demokracji. Paradygmat ten opiera się na rolnej strategii rozwoju, zgodnie z którą powinien być on uzyskiwany małymi krokami i pierwotnie generowany na wsi. Ake zdefiniował rozwój jako proces, „poprzez który ludzie kształtują i zmieniają siebie oraz swoją sytuację życiową, by osiągać wyższe poziomy cywilizacyjne, zgodnie z własnymi wyborami i wartościami”. Zdaniem nigeryjskiego myśliciela, rozwój jako proces zbiorowy powinien być wytwarzany przez tych, którzy mają go doświadczać. Ake krytykował dominujący, jego zdaniem, zachodni paradygmat rozwoju Afryki, zgodnie z którym rozwój może zostać narzucony Afrykanom z zewnątrz, a demokratyczna władza wcale nie musi stanowić warunku sine qua non rozwoju. W opinii Akego, zachodnie próby zintensyfikowania rozwoju w Afryce, które cechował brak zrozumienia dla afrykańskich uwarunkowań kulturowych, w tym sposobów myślenia i życia Afrykanów, skończyły się porażką. Koncepcja Akego, choć ciekawa i poparta ważnymi argumentami oraz przykładami, nie jest wolna od uogólnień i sprzeczności. Co więcej, jak się wydaje, nigeryjski myśliciel zaprezentował model rozwoju bliski autarkii i wyzuty z realiów współczesnej ekonomii. W konsekwencji krytycznie oceniam część opinii Akego i ukazuję podstawowe, moim zdaniem, ich mankamenty.