Marko Novakovic

Ovaj ogled razmatra kritiku Kjerkegorovog ucenja o egzistenciji, koju je izneo Teodor V. Adorno u svom habilitacionom spisu Kjerkegor. Konstrukcija estetskog. Polazeci od ove filozofije, Adorno iznosi osnovnu tezu da je Kjerkegor, suprotno svojoj osnovnoj nameri suprotstavljanja Hegelovoj ontologiji, upravo idealista i da sa njegovim radikalnim personalizmom idealisticka filozofija dolazi u poznu fazu dezintegracije. Kjerkegorovo ucenje o?unutrasnjosti bez objekta? pokazuje nerazresive protivrecnosti, ali u fazi?raspadanja? na figurativan nacin otkriva i svoju istorijsku istinu da je on duhovni izraz individualizma gradjanskog doba i otudjenja coveka u modernom drustvu. To otudjenje Kjerkegor vidi kao gubitak?smisla?, koji se ponovo moze zadobiti jedino u veri. Adorno preokrece ovo stanoviste misleci da se Kjerkegorova filozofija najvise priblizava njenoj istini ne u religioznom iskustvu, nego u estetskom. Trazeni smisao se ne moze ponovo pronaci skokom u transcendentno, vec u estetskoj sferi, gde je on utopijski, jer nagovestava privid pomirenog stanja izmedju coveka i prirode.

Summary The aim of this paper is to provide an examination of the concept of aesthetic rationality in the philosophy of art of Theodor W. Adorno, related to his celebrated critique of the enlightenment in The Dialectic of the Enlightenment written with Max Horkheimer. Our main purpose is to show how Adorno?s conception of art responds to a problem posed in the former study, namely that of a dialectical self-enchantment and alienation of subjective reason. In the first two sections is shown how self-preservation of subjective reason leads to its fall into the realm of myth. This turn was dialectically exposed in Adorno?s interpretation of Odysseus? voyage as prahistory of subjectivity. The next four chapters expose a necessity and mode of critical approach and possibility of a transcendence of this mythical reality of reification in the structure of works of art, especially their form, with its ultimate goal to free individuals from social injustice and unconscious enslavement. Adorno?s account of the dialectics of aesthetic semblance, artistic truth content and immanent law of its form which embodies the consciousness of non-identity provides an ex?planation how modern art mimetically manages to transcend conditions of empirical reality and at the same time offers a plausible model of a?transitive? rationality, which serves to discover its better possibilities. Rad se bavi Adornovom idejom estetske racionalnosti razvijenom u njegovoj filozofiji umetnosti. Ona predstavlja odgovor na problem zacaravanja uma kojeg postavlja Dijalektika prosvetiteljstva i pokusaj njegovog prosvecivanja po uzoru na nacin postupanja umetnosti. Ovde se pokazuje na koji nacin se mehanizmu opire estetski model racionalnosti prisutan u umetnosti i pod kojim uslovima on postize oslobadjanje prirode iz vlasti subjektivnog duha, a saglasno sa tim i coveka iz vlasti prirode, koja se u toku rascaravanja dijalekticki preobrazila u mitsku silu koja ljude otudjuje od slobode, a samim tim i od mogucnosti postizanja srece. Prema ovoj argumentaciji, umetnost u Adornovom misljenju igra sredisnju ulogu u kritici prosvecenosti. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 149029

Ovaj ogled razmatra kritiku Kjerkegorovog ucenja o egzistenciji, koju je izneo Teodor V. Adorno u svom habilitacionom spisu Kjerkegor. Konstrukcija estetskog. Polazeci od ove filozofije, Adorno iznosi osnovnu tezu da je Kjerkegor, suprotno svojoj osnovnoj nameri suprotstavljanja Hegelovoj ontologiji, upravo idealista i da sa njegovim radikalnim personalizmom idealisticka filozofija dolazi u poznu fazu dezintegracije. Kjerkegorovo ucenje o?unutrasnjosti bez objekta? pokazuje nerazresive protivrecnosti, ali u fazi?raspadanja? na figurativan nacin otkriva i svoju istorijsku istinu da je on duhovni izraz individualizma gradjanskog doba i otudjenja coveka u modernom drustvu. To otudjenje Kjerkegor vidi kao gubitak?smisla?, koji se ponovo moze zadobiti jedino u veri. Adorno preokrece ovo stanoviste misleci da se Kjerkegorova filozofija najvise priblizava njenoj istini ne u religioznom iskustvu, nego u estetskom. Trazeni smisao se ne moze ponovo pronaci skokom u transcendentno, vec u estetskoj sferi, gde je on utopijski, jer nagovestava privid pomirenog stanja izmedju coveka i prirode.

Rad se bavi Adornovom idejom estetske racionalnosti razvijenom u njegovoj filozofiji umetnosti. Ona predstavlja odgovor na problem zacaravanja uma kojeg postavlja Dijalektika prosvetiteljstva i pokusaj njegovog prosvecivanja po uzoru na nacin postupanja umetnosti. Ovde se pokazuje na koji nacin se mehanizmu opire estetski model racionalnosti prisutan u umetnosti i pod kojim uslovima on postize oslobadjanje prirode iz vlasti subjektivnog duha, a saglasno sa tim i coveka iz vlasti prirode, koja se u toku rascaravanja dijalekticki preobrazila u mitsku silu koja ljude otudjuje od slobode, a samim tim i od mogucnosti postizanja srece. Prema ovoj argumentaciji, umetnost u Adornovom misljenju igra sredisnju ulogu u kritici prosvecenosti. PR Projekat Ministarstva nauke Republike Srbije, br. 149029