Tomasz Żuradzki

Perez-Rodriguez and de la Fuente (2017) assume that although human races do not exist in a biological sense (“geneticists and evolutionary biologists generally agree that the division of humans into races/subspecies has no defensible scientific basis,” they exist only as “sociocultural constructions” and because of that maintain an illusory reality, for example, through “racialized” practices in medicine. Agreeing with the main postulates formulated in the article, we believe that the authors treat this problem in a superficial manner and have failed to capture the current state of the field of knowledge in science and the humanities. In our commentary, we want to highlight two main omissions, and to notice three important implications for “a postracial medicine.”

„Skoro powszechnie przyjmuje się, że sumienie jest suwerenne, to nie wiadomo, po co lekarz miałby uzasadniać pisemnie swój światopogląd” – napisała Naczelna Izba Lekarska w skardze do Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał tę część skargi oddalił w wyroku z 7 października 2015 r., ale stwierdził, że „Celem prowadzenia dokumentacji medycznej nie jest (…) utrwalanie na piśmie poglądów filozoficzno-prawnych lekarza”. Uznał też, że uzasadnienie „powinno mieć charakter medyczny, a nie służyć wyjaśnieniu światopoglądu lekarza, czy też wskazaniu zasady moralnej leżącej u podstaw jego zachowania”. Podobną interpretację akceptuje wielu polskich prawników, twierdząc, że skoro sumienie czy światopogląd lekarza są „indywidualne”, „autonomiczne”, „suwerenne”, to merytoryczne powody odmowy wykonania świadczenia medycznego nie mogą podlegać jakiejkolwiek ocenie i kontroli.

Celem artykułu jest analiza prawnych i etycznych sposobów uzasadnienia dopuszczalności stosowania polityki namierzania i zabijania. Pojawiły się próby usprawiedliwienia tego typu działań poprzez odwołanie do egzekwowania prawa, reguł rządzących konfliktami zbrojnymi, sprawiedliwej odpłaty, prawa do obrony własnej. W artykule dokonuję analizy tych sposobów usprawiedliwiania polityki namierzania i zabijania, a następnie rozważam, które z nich faktycznie mogą uzasadniać tego typu politykę. Rozważania prowadzę w świetle głównej hipotezy projektu badawczego, który obecnie prowadzę, zakładającej, że normy regulujące dopuszczalność i sposoby toczenia konfliktów zbrojnych i używania przemocy w stosunkach międzynarodowych powinny być spójne z moralnymi intuicjami dotyczącymi stosowania przemocy w przypadkach indywidualnych.

Książka dotyczy trzech powiązanych z sobą zagadnień: internalizmu racji działania, internalizmu motywacyjnego i tzw. hume’owskiej teorii motywacji. Próbuje odpowiedzieć m.in. na następujące pytania: Czy wolno nam stwierdzić, że ktoś powinien coś zrobić, nawet gdy nie może być motywowany do tego działania? Czy można szczerze akceptować jakiś osąd moralny i nie być motywowanym do postępowania zgodnie z jego zaleceniami? Czy normy moralne służą tak naprawdę realizacji egoistycznych pragnień, czy może są fikcją wpajaną przez instytucje społeczne? Autor pokazuje, jak wiele współcześnie dyskutowanych problemów metaetycznych można rozwiązać, sięgając do filozofii Davida Hume’a. Choć koncentruje się na najnowszych dyskusjach z dziedziny metaetyki, to zagadnienia omawiane w książce stanowią kontynuację klasycznych debat filozoficznych na temat takich pojęć jak wartość, dobro, obowiązek, racjonalność, relatywizm czy słabość woli.

In my previous paper I argued that if in vitro fertilization (IVF) is legal and practiced there is no moral ground to object to legalization of preimplantation genetic diagnosis (PGD). My opponent raises an objection that my paper “fails to address the ethical argumentation of one key opponent of IVF – the Catholic Church”. In this reply I show that her/his thesis that embryos created during IVF are in ‘ethical limbo’ and “fall outside the moral universe of Christian ethics” does not undermine my argumentation and masks the serious problem Catholics have with the moral status of early embryos.

Tekst Naprawdę jaki jest Bernard Williams utwierdza mnie w przekonaniu, że moje odczytanie tezy internalizmu jest właściwe. Autorka polemiki opiera swą interpretację Williamsa na jednym jego tekście, nie uwzględnia też dyskusji, która toczy się od lat 80. na temat internalizmu, a jej zarzuty dotyczące poprawności mojej argumentacji wynikają z nietrafnego odczytania tego, co napisałem. Podtrzymuję tez tezę, wyrażoną wielokrotnie również przez Williamsa, że racje działania nie są zrelatywizowane względem wiedzy podmiotu. Zgadzam się natomiast z uwagą terminologiczną dotyczącą relatywizmu: wiele stanowisk, które obecnie określane są przez filozofów jako relatywizm, należałoby określać innymi nazwami.

Celem artykułu jest krytyka kilku popularnych argumentów przeciwko wykorzystywaniu współczesnych osiągnięć biomedycznych do poprawiania ludzkiej kondycji fizycznej lub umysłowej. Na przykładzie prac Habermasa, Sandela, Fukuyamy omówię trzy argumenty tego typu odwołujące się do: 1) autonomii; 2) życia jako daru; 3) naturalnej równowagi. Na koniec pokażę, że sprzeciw względem niektórych propozycji biomedycznego polepszenia kondycji ludzkiej może być wynikiem swoistego błędu poznawczego, który psychologowie określają jako efekt status quo.

W artykule wykażę, że szeroko rozpowszechnione poglądy na temat norm, które obowiązują żółnierzy na wojnie, pozostają w sprzeczności z moralnością ogólną. Etyka wojny dopuszcza działania, które w zwyczajnych sytuacjach nie tylko są uznawane za moralnie niedopuszczalne, ale wydają się czynami godnymi najwyższego moralnego potępienia. Zwracam uwagę na dwie wybrane rozbieżności między etyką ogólną a etyką wojny, tj. na problem związany z istnieniem asymetrii pomiędzy atakującymi i atakowanymi oraz na kwestię tego, kto jest właściwym celem moralnie usprawiedliwionego aktu przemocy. Odrzucając stanowiska skrajne (realizm w stosunkach międzynarodowych i różne odmiany pacyfizmu), uznaję, że możliwe są dwa rozwiązania problemu tych rozbieśności: albo godzimy się na status quo, czyli mocną niezgodność etyki wojny z etyki ogólną, albo uznajemy, że należy znacząco przeformułować tradycyjną etykę wojny, a być może także obowiązujące normy prawa międzynarodowego.

Celem niniejszego artykułu jest obrona internalizmu racji do działania. Zaczynam od omówienia internalizmu w wersji przedstawionej przez Bernarda Williamsa i przedstawiam główny argument na rzecz tego stanowiska. Następnie sprawdzam, czy ten rodzaj internalizmu prowadzi do relatywizmu. Twierdzę, że stanowisko to prowadzi do ograniczonego relatywizmu, ponieważ stwierdzenia dotyczące racji do działania nie są zrelatywizowane do wiedzy podmiotu działającego. Zwracam też uwagę na rozmaite ograniczenia relatywizacji subiektywnych układów motywacyjnych.

Konserwatywni przeciwnicy prowadzenia badań naukowych na ludzkich embrionach argumentują, że od momentu poczęcia mają one status moralny równy statusowi ludzi dorosłych: zarodki mają takie samo prawo do życia jak dorośli. W artykule przedstawiam oryginalną argumentację za tym stanowiskiem, której źródła można znaleźć w XVII-wiecznej teologii moralnej i współczesnej teorii decyzji. Argumentacja ta nie odwołuje się do statusu ontologicznego embrionów, ale do pewnego typu rozumowania praktycznego na temat tego, co należy robić w rozmaitych sytuacjach niepewności. Na pierwszy rzut oka wydaje się ona wzmacniać stanowisko konserwatywne, ponieważ nie zależy od kontrowersyjnych metafizycznych założeń na temat statusu zarodków czy kwestii ich potencjalności. W artykule pokażę jednak, że argumentacja ta obarczona jest poważnymi wadami, które sprawiają, że nie da się jej zastosować do uzasadnienia sprzeciwu wobec moralnej czy prawnej dopuszczalności np. badań na zarodkowych komórkach macierzystych

Badania przy użyciu rezonansu magnetycznego sugerują, że przynajmniej niektórzy pacjenci w tzw. stanie wegetatywnym mogą być bardziej „świadomi”, niż to się do tej pory wydawało. W artykule zamierzam omówić te badania; następnie rozważę, o jakie rozumienie pojęcia świadomości może w nich chodzić; a wreszcie zastanowię się nad etycznymi implikacjami tych odkryć. Zamierzam też rozważyć, czy posiadanie wyższych form świadomości zawsze ma być dodatkową racją przemawiającą przeciwko zaprzestaniu podtrzymywaniu funkcji życiowych. Tym samym, w artykule chciałbym wskazać istotność badań z zakresu kognitywistyki dotyczących pojęcia świadomości dla etycznej oceny pewnych praktyk medycznych.

In this paper I present an argument in favour of a parental duty to use preimplantation genetic diagnosis (PGD). I argue that if embryos created in vitro were able to decide for themselves in a rational manner, they would sometimes choose PGD as a method of selection. Couples, therefore, should respect their hypothetical choices on a principle similar to that of patient autonomy. My thesis shows that no matter which moral doctrine couples subscribe to, they ought to conduct the PGD procedure in the situations when it is impossible to implant all of the created embryos and if there is a significant risk for giving birth to a child with a serious condition.

Obecny ranking czasopism humanistycznych jest skrajnie niesprawiedliwy: za publikację w najlepszych czasopismach w swoich dziedzinach humaniści mogą otrzymać tylko 10 pkt (lista C); za publikacje w najsłabszym w danej dziedzinie czasopiśmie indeksowanym przez Thomson Reuters (TR) i posiadającym Impact Factor (IF) dostaje się obecnie 15, a w najlepszym – 50 (lista A). W tym tekście najpierw omawiam trzy możliwości sporządzenia rankingu czasopism filozoficznych, a potem przedstawiam własną propozycję rankingu opartego na liście ERIH i indeksie SCImago (Scopus). Główna zaleta mojego rozwiązania polega na tym, że cytowania nie są głównym kryterium, ale służą jako uzupełnienie pierwotnego podziału opartego na kryteriach jakościowych przeprowadzonego przez ekspertów na zlecenie European Research Council.

In my essay I consider the imaginary case of a future mother who refuses to undergo genetic alteration on her germline although she knows that her, as yet unconceived, child will have a serious genetic disorder. I analyze the good and bad points of two branches of arguments directed against her decision, consequentialist and rights-based. Then I discuss whether accepting one line of these arguments or the other makes a difference in moral assessment. I conclude that, although from the preanalytical perspective we strongly oppose the refusal of genetic treatment in my imaginary case, it is probably impossible to construct one coherent theory which embraces all possible moral dilemmas triggered by our actions which affect the number and the identity of future people.

Jeremy R. Garrett claims that the nature and scope of our rescue duties cannot be properly understood and addressed without reference to social context or institutional background conditions. In my comment I focus not on social or institutional but on psychological background conditions that are also necessary for the conceptualization of rescue cases. These additional conditions are of crucial importance since an entire paradigm of “rescue medicine” is founded, as Garret notices, on the powerful and immediate “impulse to rescue” (Garrett 2015). I understand this “impulse” as the preference toward identified victims, and I argue that it may sometimes distort genuine moral judgments in rescue cases.

Wedle Stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN nr 2/2012 z dnia 8. czerwca 2012 r. w sprawie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej (PDG) jednym z głównych problemów wiążących się z prawnym uregulowaniem PDG jest nierozstrzygalność sporu na temat statusu moralnego ludzkich zarodków. Stanowisko i zgłoszone do niego zdania odrębne stwierdzają, że ci, którzy uznają, że wczesne zarodki mają pełny status moralny, nie mogą się zgodzić na diagnostykę preimplantacyjną. W artykule pokazuję, że przyjęcie nawet skrajnie konserwatywnego poglądu na status wczesnych embrionów ludzkich, czyli uznanie ich za byty mające pełny status moralny i pełne prawo do życia, nie wystarczy, by skutecznie argumentować przeciw dopuszczalności PDG w sytuacji, w której nie możemy zagwarantować przeżycia wszystkich embrionów. Przedstawiony tu argument opiera się na powszechnie akceptowanej obecnie w etyce medycznej zasadzie poszanowania autonomii oraz odwołuje się do sposobu podejmowania decyzji w sytuacji niepewności charakterystycznego dla klasycznie rozumianej teorii decyzji.

Artykuł poświęcony jest omówieniu i krytyce stanowiska motywacyjnego internalizmu przekonań, które głosi, że przekonania moralne z konieczności motywują do działania. Teza ta odróżniona zostaje od innych stanowisk metaetycznych, które czasami także określa się jako "internalizm". Pokazany zostaje też związek powyższej tezy z ważnymi sporami metaetycznymi. Zasadnicza część artykułu poświęcona jest przedstawieniu pewnego typu argumentów odwołujących się do przypadków indyferentyzmu moralnego, które wymierzone są w tak rozumianą tezę internalizmu.

The empirically documented fact is that people’s preferences are time -biased. The main aim of this paper is to analyse in which sense do time -biases violate the requirements of rationality, as many authors assume. I will demonstrate that contrary to many influential views in psychology, economy and philosophy it is very difficult to find why the bias toward the near violates the requirements rationality. I will also show why the bias toward the future violates the requirements of rationality in a very basic sense.

David Hume jest powszechnie uważany za prekursora metaetycznego nonkognitywizmu, a jego filozofia moralności jest traktowana jako klasyczny przykład motywacyjnego internalizmu. W artykule omawiam poglądy Hume'a na problem motywacji do działania moralnego odwołując się do cnót naturalnych i sztucznych. Dochodzę do wniosku, że choć Hume może być traktowany jako nonkognitywista, to jest to nonkognitywizm bardzo różny od współczesnych wersji tego stanowiska. Główna różnica polega na tym, że Hume nie uważał, by poczucie powinności z konieczności motywowało do działania.

W artykule rozważam następujący problem: czy powinniśmy przykładać taką samą wagę do interesów i dobrobytu ludzi istniejących w przyszłości, jak do interesów i dobrobytu jednostek żyjących obecnie? Staram się wykazać, że traktowanie wymiaru czasowego analogicznie do przestrzennego jest problematyczne, zarówno jeśli chodzi o wymogi moralne, jak i o zasady sprawiedliwości, którymi powinny kierować się instytucje społeczne. Analizuję problem społecznej stopy dyskontowej, a także wskazuję na ograniczenia, jakie napotyka w związku z nim konsekwencjalistyczny rachunek zysków i strat w kontekście sprawiedliwości międzypokoleniowej.

The purpose of this paper is the analysis of both legal and ethical ways of justifying targeted killings. I compare two legal models: the law enforcement model vs the rules of armed conflicts; and two ethical ones: retribution vs the right of self-defence. I argue that, if the targeted killing is to be either legally or ethically justified, it would be so due to fulfilling of some criteria common for all acceptable forms of killing, and not because terrorist activity is somehow distinguished and gives special privileges to a state that fights it. The practical implication of my analysis is that one of the most spectacular targeted killings, which was the targeting and killing of Osama bin Laden in May 2011, was not justified, because it was only supposed to be a retribution for the September 11th terrorist attacks.

W tekście omawiam tę część internetowej dyskusji, przeprowadzonej w listopadzie 2012 r. na stronie Polskiego Towarzystwa Bioetycznego, która dotyczyła niepewności na temat moralnego statusu embrionów ludzkich. W trakcie dyskusji PTB na temat Stanowiska Komitetu Bioetyki przy Prezydium PAN w sprawie preimplantacyjnej diagnostyki genetycznej (PDG) pojawił się następujący argument: skoro spór o moralny status embrionu jest nierozstrzygalny, to powinniśmy opowiedzieć się przeciwko moralnej dopuszczalności wykonywania PDG na embrionach, a także przeciwko prawnej dopuszczalności tego rodzaju diagnostyki. W tekście omawiam tezy Stanowiska i zdań odrębnych, które wywołały tę część dyskusji, a potem koncentruję się na następujących problemach: (I) dopuszczalność stosowania narzędzi teorii decyzji w debatach etycznych; (II) procedura podejmowania decyzji przez ciała doradcze w sytuacji niepewności moralnej; (III) znaczenie osiągnięć nauk biologicznych przy ustaleniu statusu moralnego embrionu; (IV) możliwość kompromisu w sytuacji pluralizmu wartości; (V) znaczenie statusu moralnego embrionów dla oceny moralnej i prawnej dopuszczalności PDG.