Tomasz Kubalica

Celem artykułu jest porównanie koncepcji poznania Ernsta Cassirera i Nelsona Goodmana, których łączy odrzucenie idei poznania jako odbicia rzeczywistości i przyjęcie koncepcji przekształcania. Owo przekształcanie nie jest całkowitym przeciwieństwem odbicia, lecz jego poszerzeniem w taki sposób, że poznanie oznacza zarówno twórcze wytwarzanie, jak i odtwórcze odbicie. Tym samym zniesiona zostaje tradycyjna epistemologiczna dychotomia: konstruowanie – odkrywanie. Wspólną dla obu filozofów przesłankę stanowi odrzucenie prymatu faktów i danych zmysłowych, a konsekwencją poszerzonej koncepcji poznania jest zaś dla nich irrealistyczna koncepcja reprezentacji symbolicznej. W artykule omówiono najważniejsze podobieństwa i różnice w poglądach tych dwóch myślicieli.

Leonard Nelson is known primarily as a critic of epistemology in the Neo-Kantian meaning of the term. The aim of this paper is to investigate the presuppositions and consequences of his critique. I claim that what has rarely been discussed in this context is the problem of the possibility of metaphysics. By the impossibility of epistemology Nelson means the possibility of metaphysical knowledge. I intend to devote this paper to the analysis of this problem in relation to the Neo-Kantian background.

This present work is a historical analysis of the notion of truth understood as the main epistemic value. The Baden School’s views on truth are presented as gradually developing from strictly epistemological conceptions towards distinctly ontological ones. In the times of the emancipation of new sciences the focus on epistemology was an attempt to provide philosophy with its own place in human knowledge. The ontological turn followed the growth of interest in the way cognition refers to reality. The work consists of four chapters which present in the historically-philosophical order the views of selected members of the Baden School: Wilhelm Windelband, Heinrich Rickert, Emil Lask and Bruno Bauch. Each of the chapters follows what is assumed to be a set of fundamental problems in the theory of truth.

Przedmiotem artykułu jest krytyczna analiza teorii świadomości rozumianej jako dwuczłonowa relacja asymetryczna. Koncepcja taka została sformułowana przez Paula Natorpa w Allgemeine Psychologie nach kritischer Methode. Według tej teorii świadomość nie jest ani aktem, ani czynnością, ani stanem, lecz czystym stosunkiem podmiotu do przedmiotu. Świadomość jako relacja różnicująca jest w tym ujęciu relacją asymetryczną, to znaczy, że nie można podmiotu ująć jako przedmiotu i odwrotnie, czyli tylko przedmiot może być uświadomiony przez podmiot.

The article elucidates and assesses the Marburg School’s account of the cognition. The characteristic feature of epistemology from this School is the rejection of the mirroring and acceptance of the cognitive transformation. The criticism of the mirroring theory is implicitly contained in Paul Natorp’s and Hermann Cohen’s cognitive relationism. Ernst Cassirer articulated this critical epistemology in his philosophy of the symbolic form and his conception of the symbolic representation. The historical bases of this criticism has been reconstructed as a main purpose of this article.

The aim of the paper is a historical analysis and evaluate of the metaphysic of Neo-Kantian philosopher Johannes Volkelt and of Postneo-Kantian Martin Heidegger. Heidegger's approach to Kant's critique of pure reason (transcendental philosophy) as the foundation of metaphysics is not new and it had a major precursor in the metaphysical Neo-Kantianism. In the Neo-Kantianism was taken inside the question of the possibility of metaphysics, not only as metaphysica specialis, but also as the ontology (metaphysica generalis).

Książka zawiera wybrane teksty najważniejszych myślicieli zaliczanych do dwóch najbardziej znaczących kierunków neokantowskich, a mianowicie do szkoły badeńskiej i szkoły marburskiej. Szkoły te wyłoniły się w konsekwencji podziałów, jakie dokonywały się w ramach neokantyzmu, niezwykle złożonego kierunku filozoficznego drugiej połowy XIX wieku i początków wieku XX. Mówienie o neokantyzmie jest złożone, gdyż nie można podać ani daty jego powstania, ani też daty zakończenia, co przysparza wielu kłopotów z jego historycznym określeniem. Pomijając wszelkie trudności klasyfikacyjne, antologia ogranicza się do zaprezentowania poglądów dwóch najważniejszych szkół. Poglądy szkoły badeńskiej ukazują teksty Wilhelma Windelbanda i Heinricha Rickerta, Emila Laska i Brunona Baucha. Natomiast poglądy szkoły marburskiej prezentują teksty Hermanna Cohena i Paula Natorpa oraz ich najwybitniejszych uczniów, tzn. Ernsta Cassirera i Nicolaia Hartmanna. Autorzy żywią przekonanie, że zamieszczone teksty są najbardziej reprezentatywne dla neokantyzmu prezentowanych szkół.

The aim of the paper is an analysis of the theory of knowledge as a reflection (Abbildtheorie), which was presented by Martin Heidegger in the earliest phase his philosophy, when he was under great influence of Neo-Kantian thought. The papers compare Heideggers position with the arguments of the neo-Kantians such as Heinrich Rickert and Ernst Cassirer. These early beliefs are referenced to the subsequent position, when was shown by Heidegger in the work Kant und das Problem der Metaphysik in 1929, where he undertakes the polemics with the Neo-Kantianism.

In the article I analyze the theory of consciousness understood as a asymmetric binary relation. This concept was formulated by Paul Natorp in Allgemeine Psychologie nach kritischer Methode and by Heinrich Rickert in Der Gegenstand der in Erkenntnis. According to this theory, consciousness is neither the act nor the action or the condition, but a clear relationship of subject to the object. Consciousness in this perspective is the relation of asymmetric and differential. This means that the subject cannot be recognized as an object and vice versa. Only the object can be conscious by the subject.Key words NATORP, CONSCIOUSNESS, RELATION.

The paper is devoted to an issue of Polish reception of Kant’s thought and an history of Polish research on this philosophy. It concerns the impact of Neo- Kantianism to assimilate the ideas of Kant in Poland. Its subjectis the comparison of the philosophical ideas of the twothinkers in different ways related to Polish: Johannes Volkelt from Lipnik and professor of philosophy at the Jan Kazimierz University of Lviv Mścisław Wartenberg. Philosophically connect their research on the thought of Kant and the defense of the scientific nature of metaphysics. The purpose of this comparison is to identify the border between the literal reading of Kant’s philosophy and the spirit expressed in a new way by the Neo-Kantians.

Celem artykułu jest porównanie koncepcji poznania Ernsta Cassirera i Nelsona Goodmana, których łączy odrzucenie idei poznania jako odbicia rzeczywistości i przyjęcie koncepcji przekształcania. Owo przekształcanie nie jest całkowitym przeciwieństwem odbicia, lecz jego poszerzeniem w taki sposób, że poznanie oznacza zarówno twórcze wytwarzanie, jak i odtwórcze odbicie. Tym samym zniesiona zostaje tradycyjna epistemologiczna dychotomia: konstruowanie – odkrywanie. Wspólną dla obu filozofów przesłankę stanowi odrzucenie prymatu faktów i danych zmysłowych, a konsekwencją poszerzonej koncepcji poznania jest zaś dla nich irrealistyczna koncepcja reprezentacji symbolicznej. W artykule omówiono najważniejsze podobieństwa i różnice w poglądach tych dwóch myślicieli

Th e lecture elucidates and compares Johannes Volkelt’s and Heinrich Rickert’s positions on the problem of metaphysics. It comes to a reference of views representative of the metaphysical approach of early neo-Kantian Johannes Volkelt to representative of Baden School of late New-Kantian, Heinrich Rickert. In the lecture I would like to make the reconstruction and the analysis of philosophies of Volkelt and Rickert in the context of the problem of metaphysics. Th e object is the content, premises and consequences of their philosophy in comparison to New-Kantian and other philosophy. Th e basis for the reconstruction is their expressions in their various writings. Th e purpose is the analysis of the transformation of western metaphysics and their infl uence on the contemporary thinking about the world.