Dorota Sepczyńska

Is Edward Abramowski an ethicist of care? Part I. Introduction to the ethics of care and the ethics of friendship These two papers contribute to the research tendency that seeks an analogy between the ethics of care and other ethical theories. The purpose of this study is to compare the ethics of care with Edward Abramowski’s moral theory. The critical appraisal of both theories requires the reconstruction and confrontation of issues such as friendship-brotherhood-care, response to the needs of others, and making friendship-brotherhood-care public. The analysis of philosophical sources was carried out with the use of tools from hermeneutics and the history of ideas. In the case of the ethics of care, both the theories of direct caring relations and of group, institutional caring relations were examined. The analysis of Abramowski’s philosophy is focused on the ethics of friendship. In Part I, the ethics of care and the ethics of friendship are presented. Part II refers the results obtained from the analysis of the ethics of friendship to the theses and arguments which feature in the ethics of care. Czy Edward Abramowski jest etykiem troski? Część I. Prezentacja etyki troski i etyki przyjaźni Seria dwóch artykułów wpisuje się w tendencję badawczą poszukującą analogii pomiędzy etyką troski a innymi teoriami etycznymi. Celem pracy jest porównanie etyki troski i teorii moralnej Edwarda Abramowskiego. Krytyczne badanie obu teorii polega na odtworzeniu i konfrontacji rozumienia takich zagadnień, jak: przyjaźń – braterstwo – troska, źródła reakcji na potrzeby innego, upublicznienie przyjaźni – braterstwa – troski. Do jego realizacji wykorzystano analizę tekstów filozoficznych przeprowadzoną z uwzględnieniem narzędzi hermeneutyki i historii idei. W przypadku etyki troski badaniu poddano zarówno teorie bezpośrednich relacji opiekuńczych, jak i teorie relacji pośrednich, międzygrupowych, zinstytucjonalizowanych. Przedmiotem analizy w filozofii Abramowskiego stała się etyka przyjaźni. W pierwszym artykule zaprezentowano etykę troski oraz etykę przyjaźni. W drugim odniesiono pozyskane wyniki analiz etyki przyjaźni do tez i argumentacji obecnych w etyce troski.

Is Edward Abramowski an ethicist of care? Part II. The comparison of the ethics of care and the ethics of friendship These two papers contribute to the research tendency that seeks an analogy between the ethics of care and other ethical theories. The purpose of this study is to compare the ethics of care with Edward Abramowski’s moral theory. The critical appraisal of both theories requires the reconstruction and confrontation of issues such as friendship‑brotherhood‑care, response to the needs of others, and making friendship‑brotherhood‑care public. The analysis of philosophical sources was carried out with the use of tools from hermeneutics and the history of ideas. In the case of the ethics of care, both the theories of direct caring relations and of group, institutional caring relations were examined. The analysis of Abramowski’s philosophy is focused on the ethics of friendship. In Part I, the ethics of care and the ethics of friendship are presented. Part II refers the results obtained from the analysis of the ethics of friendship to the theses and arguments which feature in the ethics of care. Czy Edward Abramowski jest etykiem troski? Część II. Porównanie etyki troski i etyki przyjaźni Seria dwóch artykułów wpisuje się w tendencję badawczą poszukującą analogii pomiędzy etyką troski a innymi teoriami etycznymi. Celem pracy jest porównanie etyki troski i teorii moralnej Edwarda Abramowskiego. Krytyczne badanie obu teorii polega na odtworzeniu i konfrontacji rozumienia takich zagadnień, jak: przyjaźń – braterstwo – troska, źródła reakcji na potrzeby innego, upublicznienie przyjaźni – braterstwa – troski. Do jego realizacji wykorzystano analizę tekstów filozoficznych przeprowadzoną z uwzględnieniem narzędzi hermeneutyki i historii idei. W przypadku etyki troski badaniu poddano zarówno teorie bezpośrednich relacji opiekuńczych, jak i teorie relacji pośrednich, międzygrupowych, zinstytucjonalizowanych. Przedmiotem analizy w filozofii Abramowskiego stała się etyka przyjaźni. W pierwszym artykule zaprezentowano etykę troski oraz etykę przyjaźni. W drugim odniesiono pozyskane wyniki analiz etyki przyjaźni do tez i argumentacji obecnych w etyce troski.

Artykuł stanowi próbę syntetycznego spojrzenia na filozofię polityki. Autorka porządkując sposoby rozumienia i opisywania tej dyscypliny dąży do umieszczenia filozofii polityki w całości myślenia filozoficznego (filozofia polityki jako metafizyka polityki, etyka polityczna czy refleksja metafizyczno-normatywna, filozofia polityki a filozofia społeczna), określenia jej przedmiotu (filozofia polityki sensu largo i sensu stricto) i problematyki (holizm – indywidualizm, elitaryzm – egalitaryzm, pesymizm – optymizm, racjonalizm – antyracjonalizm, monizm – pluralizm). Omawia także historyczny rozwój filozofii polityki (różnice między klasyczną, nowożytną a współczesną filozofią polityki) oraz jej rolę w życiu ludzkim.

Sprawiedliwość należy do najważniejszych i zawsze aktualnych problemów życia społeczno-politycznego. Dotyczy każdego z nas. Nikomu bowiem nie jest obojętne, jak jest traktowany przez prawo i władzę, jak są dzielone korzyści wynikające ze społecznej współpracy. Sprawiedliwość mobilizuje nas do społecznego zaangażowania i solidarności, ze względu na nią wciągamy się w obywatelskie nieposłuszeństwo czy decydujemy się na emigrację. Odwołania do niej pojawiają się zarówno w okrzykach burzycieli, jak i obrońców starego porządku. Nie jesteśmy jednak pierwszymi, którzy stawiają pytania o sprawiedliwość. Mają one długą i bogatą tradycję. Od starożytności filozofowie twierdzą, że sprawiedliwość jest podstawową cnotą społeczną. Stąd, aby dobrze i krytycznie myśleć i mówić o sprawiedliwości czy realizować sprawiedliwą politykę, należy skonfrontować swoje myślenie z refleksją filozoficzną. Oczywiście wśród filozofów nie ma i nie będzie zgody w odpowiedziach na pytanie: czym jest sprawiedliwość i jak stworzyć ustrój, w którym będzie ona funkcjonować w sposób odczuwalny dla wszystkich? Taka natura filozofii, że prawda odsłania się w sporze. We współczesnej filozofii polityki dominuje pięć stanowisk w kwestii sprawiedliwości: dwa liberalne, libertarianistyczne, komunitarystyczne i feministyczne. Moim celem jest prezentacja tych poglądów .

Naszym dążeniem nie jest osiągnięcie ostatecznych rozwiązań w kwestii Cóż jest prawda? , obraliśmy skromniejszy cel. Podtytuł O prawdzie nie sugeruje, iż praca stanowi kompendium wiedzy o problemie prawdy w całej filozofii współczesnej. Rezygnujemy bowiem z ujęć syntetycznych i systematycznych, w zamian chcemy skupić się na obiektywnych i rzetelnych prezentacjach i interpretacjach wybranych koncepcji prawdy w poglądach Martina Heideggera, Johna Graya, Xaviera Zubiriego, Jacques'a Derridy, Johna Rawlsa i Stefana Swieżawskiego. Zdaniem autorów tekstów, poglądy tych właśnie filozofów wskazały nowe drogi myślenia o prawdzie bądź twórczo nawiązywały do ujęć tradycyjnych. My ufamy, iż pozwolą one dostrzec panoramę filozoficznych dyscyplin debatujących o prawdzie (ontologia, epistemologia, filozofia polityki, historiozofia) oraz dylematy związane z prawdą, które są ważne dla innych dziedzin wiedzy i życia codziennego, w różnych jego aspektach (prywatnym, społecznym, politycznym).

Książka stanowi syntetyczną próbę spojrzenia na libertarianizm. Porządkując sposoby rozumienia i opisywania libertarianizmu podejmuje dyskusje z tezami utożsamiającymi libertarianizm z doktryną prokapitalistyczną czy prosocjalistyczną, identyfikującymi go z anarchizmem. Wykazuje jego obecność również w metafizyce, naturyzmie, postępowej edukacji i teorii wolnej miłości, liberalizmie, socjalizmie, marksizmie i feminizmie. Prezentacja historii użycia pojęć „libertarianin”, „libertarianizm” i im podobnych od XVIII wieku do XX wieku (w Anglii, Stanach Zjednoczonych, Francji, Rosji, Włoszech, Hiszpanii), koncentruje się przede wszystkim na aspekcie myśli, ale także odwołuje się do dziejów ruchów społecznych. Kończy się próbą zdefiniowania libertarianizmu. The book is a synthetic attempt to look at libertarianism. Through organizing ways how libertarianism is understood and described, it starts the discussions of the theses that recognize libertarianism as the pro-capitalist or pro-socialist doctrine, identifying it with anarchism. It shows its presence in metaphysics, naturism, progressive education and the theory of free love, liberalism, socialism, Marxism and feminism. The presentation of the history of the use of the terms “libertarian”, “libertarianism” and the like since the eighteenth century is primarily focused on the aspect of thought, but it also refers to the history of social movements. The article ends with an attempt to define libertarianism. Das Buch ist ein synthetischer Versuch einen Überblick über Libertarismus zu verschaffen. Indem es die Arten des Verstehens und der Beschreibung ordnet, erörtert das Werk die Thesen, die den Libertarismus mit den prokapitalistischen oder prosozialistischen Doktrinen gleichsetzen und ihn mit Anarchismus identifizieren. Zeigt seine Anwesenheit auch in Metaphysik, Naturismus, moderner Bildung und der Theorie der freien Liebe, Liberalismus, Sozialismus, Marxismus und Feminismus. Präsentiert die Geschichte des Begriffs „Libertär“, „Libertarismus“ und ihnen gleichen seit 18. bis 20. Jahrhundert (in England, Vereinigten Staaten, Frankreich, Russland, Italien, Spanien) konzentriert sich vor allem auf den Aspekt des Denkens aber bezieht sich auch auf die Geschichte der sozialen Bewegungen. Schließlich versucht das Buch Libertarismus zu definieren.

Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja wizji liberalizmu proponowanej przez Wojciecha Sadurskiego w tekstach wydanych w języku polskim, która odnosi się nie tylko do rozumienia samego liberalizmu, ale i demokracji, konstytucjonalizmu, tolerancji. Pominięte zostaną poglądy Sadurskiego odnoszące się do takich zagadnień, jak: Unia Europejska, poprawność polityczna i patriotyzm, znacznie ograniczona też będzie analiza jego opinii na temat równości, sprawiedliwości czy poszczególnych swobód. Wskazany cel związany jest z tezą, iż treści poddane analizie wpisują ich autora w tzw. liberalizm społeczny, dookreślany także takimi przymiotnikami jak: socjalny, nowy, reformatorski, radykalny, nowoczesny, rewizjonistyczny, etatystyczny czy progresywistyczny. Owa odmiana liberalizmu charakteryzuje się łączeniem liberalizmu z demokracją i sprawiedliwością społeczną, a współcześnie, za sprawą m.in. Johna Rawlsa, Richarda Rorty’ego, Bruce’a Ackermana i Johna Gray’a, poszukiwaniem instytucji gwarantujących stabilne pokojowe współistnienie i współdziałanie w jednym społeczeństwie politycznym ludzi o odmiennych wizjach dobrego życia .

Współczesne dylematy filozofii i kultury powstały z inicjatywy pracowników Zakładu Filozofii Współczesnej, Myśli Społecznej i Ontologii UWM w Olsztynie. Jednak miały one stanowić przyczynek do zintegrowania badań nie tylko środowiska naukowego tegoż zakładu czy Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (jego kadry, doktorantów i absolwentów). Celem niniejszego projektu było bowiem zawiązanie ściślejszej współpracy pomiędzy naukowcami Wydziału Humanistycznego, która mogłaby w przyszłości zaowocować wyznaczeniem wspólnych celów, kierunków i ram badawczych czy choćby interdyscyplinarnymi spotkaniami, konferencjami i publikacjami. Przyjęliśmy, że wątkiem łączącym dociekania naukowe w przestrzeni humanistyki jest jeden wspólny temat – kultura. I nie ma w tym nic odkrywczego, bowiem przedmiotem badań nauk humanistycznych jest człowiek – jej twórca, uczestnik i twór, dlatego też podstawowe w jego poznaniu okazuje się zrozumienie całokształtu jego duchowego i materialnego dorobku kulturowego. I tak filozofia (nie tylko filozofia kultury, ale i filozofia polityki, filozofia życia gospodarczego, historiozofia), literaturoznawstwo, estetyka, politologia, socjologia, historia i wiedza o stosunkach międzynarodowych stają się naukami o kulturze.

Istnieją przynajmniej dwa powody zajęcia się liberalizmem w pracy poświęconej zależnościom pomiędzy myślą a rzeczywistością. Centralnym problemem filozofii polityki jest najlepszy ustrój, który stanowi owoc spotkania ludzkiego umysłu z życiem społeczno-politycznym. To po pierwsze. Po drugie, liberalne ujecie związków teoria – praktyka stanowi jeden z wyznaczników doktryny liberalnej w ogóle. Liberalizm był i jest filozofią, która wywiera potężny wpływ na charakter nowoczesnych społeczeństw i nowożytnej myśli społecznej. Liczne hasła, które stanowiły kiedyś o jego odrębności, weszły na stałe do abecadła zachodniej kultury (np. prawa człowieka, konstytucjonalizm, trójpodział władzy, społeczeństwo obywatelskie, tolerancja, rozdział Kościoła od państwa). Zarazem został on uznany za wroga przez wszystkie inne nurty filozofii polityki (konserwatystów, socjalistów, marksistów, anarchistów, feministki, komunitarystów, libertarian), można wręcz powiedzieć, że uzyskały one swą tożsamość przez opozycję wobec liberalizmu. Sytuacja ta jest szczególnie widoczna w Polsce, gdzie w wiedzy potocznej i dyskursie medialnym (a nierzadko i naukowym) głęboko zakorzeniła się definicja liberalizmu wywodząca się z propagandy antyliberalnej uprawianej przez środowiska ideowo zainteresowane krytyką tej filozofii . Nad Wisłą oznaczanie liberalizmu koncentrowało się na pomówieniach, wadach odmian skrajnych przy jednoczesnym lekceważeniu zalet podstawowych idei. Konsekwentnie liberalizm kojarzono z koncepcjami Thomasa Hobbesa, Jean Jacques Rousseau i prorynkowych myślicieli (neoliberałów, a nawet libertarian). Kładziono nacisk na skrajny leseferyzm i indywidualizm. Natomiast przemilczano wspólnotowe i socjalne wątki myśli liberalnej, utajano liberalne wysiłki prowadzące do minimalizacji napięcia między dobrem wspólnym i wolnością jednostki, wolnością indywidualną i wolnością polityczną, wolnością ekonomiczną a równością i sprawiedliwością. W ustach Polaka słowo „liberalizm” to wciąż obelga bądź straszak. Parafrazując powiedzenie Ludwiga von Misesa można powiedzieć, że nienawiść do liberalizmu jest jedyna rzeczą, co do której Polacy zgodzili się. Zanim zatem przejdziemy do prezentacji relacji między praxis a logos w myśli liberalnej rozwikłajmy problemy semantyczne narosłe wokół liberalizmu.

Z recenzji prof. Barbary Stawickiej-Pireckiej: Układ artykułów, przebieg granic tematycznych, zasięg problemowy proponowanych tekstów składają się na logiczną, ciekawą i różnorodną mapę tez i koncepcji, stanowiących niejako osnowę wiążącą Stary Kontynent z Nowym Światem, myśl głównych przedstawicieli filozofii hiszpańskiej – Unamuna i Ortegi y Gasseta – z „wędrującą”, wielokulturową świadomością bytu Marii Zambrano, złożone konteksty problematyki socjologicznej Peru w świetle nowelistyki Alfreda Bryce`a Echeniquego z polityczną utopią wybitnego meksykańskiego poety i eseisty – Octavio Paza. Filozoficzny wymiar dzieła literackiego w poszukiwaniu nowych dróg dla słowa (Cervantes, Machado, Goytisolo, Cortázar) spotyka się w przedstawionym tomie z próbą odnalezienia nowych dróg dla koncepcji jednostki i społeczeństwa (teologia wyzwolenia, twórczość Santayany, koncepcje Manuela Castellsa i Nicolasa Gomeza Dávili). [...] Wszyscy autorzy tekstów, piszący zarówno po polsku jak i po hiszpańsku, mają wypracowany własny, indywidualny sposób wypowiedzi, obrazowania, argumentacji. Czytelnik tomu obcuje zatem z dojrzałymi formami nie tylko opisu zjawisk i problemów, lecz także z ich wnikliwą i ciekawą interpretacją.

Celem niniejszego artykułu jest prezentacja najnowszego liberalnego projektu rozstrzygnięcia dylematu statusu prawdy w polityce. Tylko tyle i aż tyle, bowiem jest to próba wprowadzenia na polski rynek idei liberalnych odpowiedzi na rodzime wyzwania, palące problemy. Przy tak ambitnym dążeniu należy przedstawić poglądy największego z wielkich liberałów współczesnych – Johna Rawlsa. Jego dzieło na tzw. Zachodzie nikogo nie pozostawia obojętnym, jest źródłem inspiracji czy to w postaci apologetycznej interpretacji czy krytycznej recepcji, będącej często początkiem formułowania własnego stanowiska. Dzisiaj, prawie czterdzieści lat po opublikowaniu jego pierwszej książki, nadal właściwie nie sposób rozprawiać o polityce nie znając i nie podziwiając osiągnięcia Rawlsa.

The main focus of this article is little known in Poland political tolerance. The article aims to: reconstruct of Michael Walzer concept of the political tolerance; to place it in the typology of relativism – universalism; to make a first step towards the separation of political tolerance from personal tolerance for a general discussion of tolerance; demonstrate that tolerance is not only modern, liberal concept, associated with the individual freedom; show that the dispute about tolerance not only between the enemies and the allies of tolerance, but also among the allies themselves. In an innovative way it defends that thesis that Poland is a tolerant state.

In this article I try to prove that John Rawls, in his lectures published in _Political Liberalism_ and later works, recommended the independence of one’s world-view and politics, and that at the same time he allowed the existence of non-conflicting factual truths in politics. His reflections on the problem of truth in the political realm are closely related to his reflections on reason, not only the public one. Thus, the aim of this article is to present and analyze Rawls’ understanding of reason and the place and function of truth in politics.

Artykuł jest próbą ukazania etyki troski jako szczególnego i ciekawego przypadku ekologii społecznej i doktryny zrównoważonego rozwoju. Stawia sobie za cel również unaocznienie politycznego i ekologicznego wymiaru etyki troski. Rozpoczyna się prezentacją krótkiej historii stosunku do troski w zachodniej filozofii społecznej i źródeł kryzysu opieki. W części głównej, z perspektywy teorii Daniela Engstera, stara się odpowiedzieć na pytania: czym jest troska, dlaczego powinniśmy opiekować się innymi, jak powinniśmy dystrybuować obowiązki troski, jakie relacje zachodzą między troska a sprawiedliwością, co łączy etykę troski z liberalizmem, libertarianizmem, socjalizmem, komunitaryzmem i teorią praw naturalnych.The article is an attempt to show care ethics as a particular and interesting case of social ecology and a sustainable development doctrine. It also tries to point the political and ecological aspects of care ethics. The article starts with a short history presentation of the attitude toward care in western social philosophy as the source of care crisis. The main part of the essay tries, from the perspective of Daniel Engster’s theory, to answer the following questions: What is care? Why should we take care of the others? How should care duties be distributed?, What are the relations between care and justice?, What do care ethics and liberalism, libertarianism, socialism, communitarianism and natural law theory have in common?