Jacquie Hoogland

In this article we would like to scrutinize the particular problems which are connected with the self-reflection of theoretical thinking and its meaning. Often, philosophy is considered as the science of science. In philosophy the demarcation between true knowledge and sheer belief or opinion must be justified. One could say that this task is as old as Western philosophy itself. Since Greek philosophy one of the main questions is how we can know the truth and how we are able to discern true from alleged knowledge.

Is het nog de moeite waard om het op te nemen voor de transcendentale kritiek van Dooyeweerd? Deze vraag suggereert dat de transcendentale kritiek wanneer zij aan zichzelf overgelaten zou worden, niet meer te redden is. Dat is misschien wat overdreven, maar één ding is duidelijk: de transcendentale kritiek is niet onomstreden, zelfs niet onder de meest trouwe volgelingen van Dooyeweerd. En daarin zit iets paradoxaals: het was hem er immers om te doen met zijn transcendentale kritiek ‘de denkgemeenschap in het avondland’ te herstellen, maar het lukt hem niet eens om de denkgemeenschap onder gelijkgezinden op dit punt te bewaren. Intentie en werkelijkheid lopen hier dus ver uiteen. Daar zijn verschillende redenen voor. In de eerste plaats lijkt de transcendentale kritiek geplaagd te worden door een tweetal tegenstrijdige uitgangspunten. Kort gezegd komen deze uitgangspunten hierop neer: 1) de transcendentale kritiek poogt aan te tonen dat ieder theoretisch denken uitgaat van religieuze uitgangspunten; het theoretische denken is dus niet neutraal, zelfgenoegzaam of autonoom; 2) het onder punt 1 genoemde kan worden aangetoond door een stringente analyse van de aard van het theoretische denken zelf, zoals het door ieder die zich bezighoudt met wetenschap en wijsbegeerte beoefend wordt. De vraag is nu of het eerste punt niet impliceert, dat het tweede onmogelijk is.

Often one experiences a tension between doing justice to the 'otherness' of (the philosophies of) other cultures on the one hand and claiming universal validity for one's own standards of rationality on the other. Therefore a plea for the acknowledgement of the intercultural dimension of philosophy and the necessity of intercultural dialogue seems to involve the rejection of universalistic claims. In my paper, I argue that this view is as indefensible as the universalistic one. Both views are characterized by a common, but often unnoticed presupposition, viz. that one is entitled to claims to truth and universal validity if one is able to justify one's claims rationally, and if not one's claims are no more than a personal, subjective and relative opinion. I argue that the claims of our basic beliefs which are regulative for our 'way of life' are scarcely justified rationally, although they are often of a rather universalistic character