Jan Wadowski

Celem artykułu jest próba uchwycenia różnic oraz podobieństw odnoszących się do cywilizacji zachodniej, które zawarte są w myśli francuskiej filozof politycznej Chantal Delsol oraz w eko-filozofii Henryka Skolimowskiego. Polski filozof na bazie radykalnej krytyki cywilizacji Zachodu zbudował własną koncepcję filozoficzną będącą swoistym remedium na współczesny kryzys. Chantal Delsol natomiast bardzo wnikliwie wypunktowała słabości i niedomagania cywilizacji Zachodu. W pierwszej części tekstu zaprezentowano koncepcje obojga badaczy. W drugiej i trzeciej części autor omawia podobieństwa i różnice pomiędzy sposobem postrzegania cywilizacji Zachodu przez analizowanych myślicieli, a także postulaty ewentualnych rozwiązań aktualnego kryzysu, który – w świetle tekstów obojga uczonych – ma przede wszystkim charakter duchowy i wywodzi się z braku ujęć o charakterze integralnym i empatycznym. W artykule podjęta została próba scharakteryzowania niektórych diagnoz i prognoz obojga wymienionych autorów, które dotyczą zarówno aktualnej sytuacji cywilizacji Zachodu, jak i jej przyszłości. W artykule zastosowano metodę porównawczą oraz metodę analizy krytycznej.

In the article I introduce several distinctions regarding the issue of civilisation in general, especially stressing the role of values in its development. I also discuss the bases of the Western civilisation, which are—I believe—undermined in the name of certain benefits overridden by propaganda of various types of “correctness”. Technology with increasing intensity transforms societies into superstructures, where humanity is disappearing. Technology is becoming more and more mentally ergonomic, replacing man not only in physical work but also in mental work. It is not about the utopian rejection of technology, but about being aware of both opportunities and threats including enslaving by technology. The phenomenon seems to be particularly dangerous if we assume the existence of so-called superintelligence. So if technology is not anthropocentric, sooner or later it will lead to complete incapacitation of the human being, both physically and mentally. For this reason, we should seek an integral understanding of man and the so-called progress. It is necessary to understand what values are important in our individual and social life. The fundamental value is the art of wise life as the highest skill.

Artykuł proponuje rozumienie filozofii jako współmyślenia, rozumianego m.in. tak, jak ujmuje to Cezary Wodziński, czyli współmyślenie z filozofem, którego dzieło ma charakter swoistego wyzwania. Jednakże wyzwaniem może być wiele innych zjawisk czy wydarzeń, jak np. zamach 9/11, pandemie, skażenie środowiska itp. Filozofia w całości jest ponadczasową praktyką współmyślenia. Współmyślenie wynika oczywiście ze „współbycia”. Według innych współmyślenie filozoficzne jest dzieleniem wspólnej miłości do tego, co istotowe. Warunki współmyślenia to m.in.: wzajemny szacunek, pokora, tolerancja, otwartość, rzetelność myślenia, polemika ad rem. Kierunkiem filozoficznym, który współmyślenie stawia w centrum swojej uwagi, jest niewątpliwie filozofia dialogu. Filozofia musi być otwartością na to, co Inne. W ten sposób myślenie filozoficzne może wyrastać ze wspólnej troski myślicieli o los człowieka i cywilizacji.

The article is an attempt to outline a new paradigm of thinking, contained in the dialogical “you are.” Józef Tischner creatively developed ideas of Buber and Levinas. He claimed that in the face of “death of a man” there is a need to search for new ways of rescuing our humanity. The philosophy of drama starts from a question, which is a “cry of pain” in the presence of evil. A man — according to Nietzsche’s discovery — looks for power, understood by Tischner as a “grace,” which is a specific good. Forces of good and evil influence a man both in a constructive and destructive way. A desire for unlimited power inevitably appears in the depth of a human heart. Evil, as a false power, reveals itself both in the individual and social aspect. Dehumanized global structures grow today as “systems of evil.” The agathological drama is being realized also in the dimension of faith and unbelief, in the sphere of the division between faith and mind. The “resurrection” of man is possible owing to meeting with another person whose dignity and beauty one may discover no matter how different he is. In the civilization of work the man is often treated as a tool, an instrument for egoistic benefit. The agathological philosophy aims to be a way of thinking attached to a specific man, while it looks for a key and a solution to a drama of a man, entangled in the system of work, consumption, empty hopes and pseudo-values. This philosophical thought has great potential to diagnose our times, which is the first step on the way to the “transformation of all values.” Key words GOOD, EVIL, AGATHOLOGY, REASON, FAITH