Milica Smajevic Roljic

It is often argued that Kant’s understanding of the right to revolution is contradictory. On the one hand, he expresses enthusiasm for the French Revolution and the ideas on which it rests, while on the other, he openly denies the existence of a legal right to revolution. This paper aims to make Kant’s position plausible by showing that he does not deny the right to revolution in all states, but only in those that fulfill the purpose for which they were created, which is to protect the rights and freedoms of all citizens.

The current coronavirus pandemic has presented many scientific disciplines, including philosophy, with various theoretical and practical challenges. In this paper, we deal with three philosophical issues related to the pandemic and specific approaches to them. The first part of the article is dedicated to the analysis of the term?expert,? whose significance was highlighted at the outbreak of the pandemic. By examining Plato?s ancient and Goldman?s modern understanding of this concept, we will try to emphasize the importance of expert opinion in crisis circumstances. In the second part of the paper, we will deal with the issue of public mistrust of scientific authorities as well as the problem of the flourishing of so-called conspiracy theories. Goldenberg?s and Cassam?s approach to this topic will help us see where the source of these problems might lie and what potentially harmful consequences they can produce. In the third part of the text, we list some of the main moral dilemmas we have faced since the beginning of the pandemic. Special attention is paid to Kant?s moral philosophy in which we find advice on how an individual should act in times of crisis.

Aktuelna pandemija virusa korona navela je mnoge pojedince da preispitaju usvojene obrasce ponašanja. Savremeni čovek, naviknut da najčešće odlučuje i dela u skladu sa sopstvenim interesima i željama, suočava se danas sa zahtevom da svoje postupke podredi opštem dobru. U doba pandemije kada svaki vid neopreznog i nesavesnog delanja može predstavljati opasnost kako po samog delatnika, tako i po njegove bližnje, postavlja se pitanje: kako treba postupati i u skladu sa kojim načelima? Odgovor na ovu važnu nedoumicu možemo pronaći ispitivanjem etičke doktrine Imanuela Kanta. Jedna od glavnih odlika njegove etike jeste eksplicitna zabrana postavljanja pojedinca i njegovih ličnih težnji i ciljeva u prvi plan. Kantov vrhovni moralni princip nije utemeljen u čulima i iskustvu, nego u čovekovoj racionalnoj prirodi i njegovom umu, što mu daje opšte važenje. Ovaj princip važi jednako za sva racionalna bića. Cilj ovog teksta je da pokaže kako Kantov vrhovni moralni princip (izražen u formi kategoričkog imperativa) i čuveni test univerzalizacije mogu da nam posluže kao neka vrsta vodiča za ispravno postupanje. Videćemo da prilikom svakog odlučivanja moramo prvo da se zapitamo šta bi se desilo kada bismo svi postupili na određeni način, odnosno, da li možemo hteti da živimo u svetu koji bi u tom slučaju nastao. Ukoliko je odgovor potrvdan, onda je predloženi postupak moralno ispravan.

Tokom dvadesetog veka na engleskom govornom području uspostavljen je standardni narativ rane moderne filozofije prema kome se svi autori ovog perioda dele u dve škole mišljenja: racionalističku i empirističku. Glavni cilj postavljen u ovom tekstu jeste da se ispitivanjem centralnih odlika ovog narativa pokaže njegova nepot- punost i neadekvatnost u prikazivanju filozofskih odnosa koji su postojali među figu- rama sedamnaestog i osamnaestog veka. Videćemo da su u poslednjih nekoliko dece- nija iznete ubedljive kritike ove teorije, kojima se predočavaju njeni glavni nedostaci. Drugi cilj ovog rada jeste da se, analizom tekstova Imanuela Kanta, pokaže da on nije odgovoran za stvaranje i širenje ovog narativa, iako se u sekundarnoj literaturi često ističe suprotno.

U trećem odseku Zasnivanja metafizike morala Kant nastoji da, na osno­ vu ideje o nužnom pretpostavljanju slobode, pruži dedukciju vrhovnog moralnog prin­ cipa i da dokaže njegovo objektivno važenje. Tri godine kasnije, u Kritici praktičkog uma, on eksplicitno poriče mogućnost izvođenja navedene dedukcije i promenom meto­ doloških postavki pokušava da pokaže da svest o moralnom zakonu kao činjenici uma predstavlja osnovu za dedukciju slobode. U ovom radu ćemo zastupati stav da direktan kontrast između dva Kantova teksta jasno pokazuje da je došlo do radikalnog preokre­ ta u njegovoj misli. Cilj ovog teksta je da pokaže da je Kant imao razloge da bude neza­ dovoljan dedukcijom moralnog zakona ponuđenom u Zasnivanju metafizike morala, što ga je navelo da promeni svoj argumentativni tok prilikom pisanja druge Kritike.

Centralno pitanje koje se postavlja u ovom radu jeste da li je i na koji način moguće odbraniti Kantov pojam transcendentalne slobode. U cilju pružanja odgovora na ovo pitanje ispituje se argument treće antinomije, kao i primena rešenja ove antinomije na sferu ljudskog delanja. Uporednom analizom najzastupljenijih in- terpretacija Kantove pozicije, dolazi se do zaključka da je ideja transcendentalne slobode plauzibilna, ali samo ukoliko prihvatimo osnovne pojmove na kojima počiva Kantova filozofija, na prvom mestu doktrinu transcendentalnog idealizma, i ukoliko na adekvatan način interpretiramo argumente koje nam Kant pruža.

U ovom radu analizira se rešenje skeptičkog paradoksa koje pruža teorija relevantnih alternativa. Ispituju se i upoređuju dve verzije ovog rešenja: nekontekstualistič- ka čiji je tvorac i zastupnik Fred Drecke, i kontekstualistička koju zastupaju autori poput Kita Dirouza i Stjuarta Koena. Uporednom analizom nekontekstualističkog i kontekstuali- stičkog rešenja, dolazi se do zaključka da, iako oba rešenja imaju i povoljne i nepovoljne implikacije, Dreckeova teorija relevantnih alternativa nudi uverljivije objašnjenje, a zatim i rešenje skeptičkog paradoksa.