Piotr Biłgorajski

Z wielu kwestii, które Jacek Wojtysiak podjął w swojej nowej książce Między ukryciem a jawnością (2023), na szczególną uwagę zasługuje polemika z Johnem L. Schellenbergiem, dotycząca problemu Bożej ukrytości. J.L. Schellenberg w pomysłowy sposób chce pokazać, że samo istnienie ateistów wystawia na próbę prawdziwość tezy o istnieniu osobowego Boga. W odpowiedzi Wojtysiak odwraca argument J.L. Schellenberga, twierdząc, że powszechność wiary wystawia na próbę przekonanie ateisty. Celem artykułu jest wykazanie, że tak jak właściwym wnioskiem argumentu J.L. Schellenberga nie jest teza ateistyczna, tak samo argument J. Wojtysiaka tak naprawdę nie broni teizmu. O obu argumentach należałoby raczej powiedzieć, że są to rozumowania, które wspierają ultymizm. Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej przedstawiam argument J.L. Schellenberga z „Bożej ukrytości” oraz rekonstruuję argumentację J. Wojtysiaka z „wielkiego faktu wiary”. W drugiej części próbuję pokazać, że istnienie niemoralnych wierzących podważa tezę o powszechności wiary w teistycznego Boga. W trzeciej części przedstawiam oba argumenty jako wspierające tezę ultymizmu.

Powszechność stosowania eksperymentów myślowych w filozofii sprawia, że same eksperymenty myślowe stają się coraz częstszym przedmiotem filozoficznych analiz. Różni autorzy, wychodząc od rozmaitych epistemologicznych i metafizycznych założeń, proponowali rozmaite poglądy na naturę eksperymentów myślowych. Moim celem jest krytyczna analiza tych stanowisk. W pierwszej części artykułu podaję ogólną charakterystykę eksperymentów myślowych, zakładając podobieństwo eksperymentów myślowych i eksperymentów rzeczywistych. W drugiej części omawiam obecne w literaturze propozycje typologizacji eksperymentów myślowych. W trzeciej części przedstawiam sześć stanowisk dotyczących natury eksperymentu myślowego.

Ultimism is the view that there is a metaphysically and axiologically ultimate reality in relation to which it is possible to achieve the ultimate good. John Schellenberg believes that ultimism is the backbone of every religion, while the differences between religions arise from different views of what the nature of the ultimate is. Schellenberg tries to show that if there is progress in religion, then it is most reasonable to assume that we are only at the beginning of the inquiry into the ultimate. The aim of the paper is to show that epistemological and methodological objections can be raised against ultimism. It will present an epistemological argument, pointing to the cognitive limitations of imagination, and a methodological argument, questioning the feasibility of Schellenberg’s project.