Przemysław Zgórecki

Sacramental intuition as a model for intuition of the unattainable in Jean-Yves Lacoste’s phenomenology of liturgyJean-Yves Lacoste is a contemporary French thinker, famous for carrying out his re-flection on the frontier between philosophy and theology. Sacramental intuition is a typical example of what he calls “theological thinking.” Intuition of sacramental presence of God becomes a model for intuition of His yet unattainable presence in the world. Intuition of that sort is a mode of cognition proper to the aforesaid being on the frontier of phi-losophy and theology, which is the line between being-in-the-world and being-towards-God. Examination of this intuition leads to many interesting questions. Is the difference between the presence and the absence the same as the one between the attainable and the unattainable? What is the difference between what is not yet present, what is already not present and what is not present? Is presence and absence rather a problem of place or time?

Jean-Yves Lacoste jest mało znanym w Polsce współczesnym francuskim myślicielem. Niniejszy artykuł przedstawia krótko jego naukową biografię i dorobek oraz prezentuje jego główny filozoficzny projekt fenomenologii człowieczeństwa człowieka (l’humanité de l’homme), którą on sam nazywa fenomenologią liturgii. W tekście przeanalizowane zostaną źródła myśli Lacoste’a. Artykuł podejmie kilka ważnych pytań, które wypływają z rozważań nad myślą Lacoste’a. Dlaczego zamiast stawiać pytanie o bycie, należy raczej zapytać o człowieka (questio de homine)? Dlaczego fenomenologia liturgii jest zarazem fenomenologią człowieczeństwa człowieka (l’humanité de l’homme)? Dlaczego leży ona w centrum dysputy o człowieku (disputatio de homine)? Jakie jest jej odniesienie do transcendentalnej analityki jestestwa zaproponowanej przez Heideggera? Wreszcie przeanalizowana zostanie krótko dyskusja, która narasta wokół Lacoste’a wraz ze wzrostem zainteresowania jego myślą.

Artykuł stawia tezę, że według Jean-Yves Lacoste’a zapomnienie bycia prowadzi do zagrożenia bycia. Problem zapomnienia bycia pojawia się we wczesnych dziełach Lacoste’a, jednak dopiero w książce Présence et parousie filozof po raz pierwszy przedstawia go szeroko w kontekście możliwości więcej niż egzystencji. Zwracając uwagę na fenomeny stanowiące aberrację w stosunku do bycia-w-świecie, takie jak: radość, nadzieja i liturgia, pokazuje, że bycie wykazuje nadmiar. Na tej podstawie autor niniejszego artykułu dochodzi do wniosku, że nadmiar bycia w stosunku do świata pokazuje, że nie ma w świecie nic, co przeczyłoby możliwości bycia-wobec-Boga. W książce Être en danger Jean-Yves Lacoste rozwija koncepcję zapomnienia bycia jako bycia-w-zagrożeniu. Na jej podstawie autor artykułu stawia tezę, że zapomnienie nie tyle zagraża byciu, co pokazuje, że bycie jest raczej niedostępne niż dostępne. Nadmiar niedostępnego w stosunku do dostępnego w byciu pokazuje, że nie ma w nim nic, co przeczyłoby możliwości pełni bycia. Na koniec autor stawia tezę, że pamięć o byciu otwiera możliwość ostatecznego, czyli eschatologicznego rozumienia bycia. Bycie jest wolą bycia, a nie tylko bycia po części. Dlatego możliwość pełni bycia jest wpisana w bycie i z konieczności się spełnia, prowadząc bycie do rozumienia siebie w kategoriach definitywnych, czyli eschatologicznych, a nie jedynie prowizorycznych. Pełnia bycia natomiast to Bóg. Dlatego bycie jest wolą bycia-wobec-Boga o wiele bardziej niż bycia-w-świecie.