Vedat Çelebi

Ontoloji çağımızda bir öz bilimi olarak fenomenoloji ile bir arada işlenmiş, özellikle de değerler alanı içinde olmak üzere varolanların bilgiden bağımsızlığını çıkış noktası olarak alan N. Hartmann tarafından yeniden canlandırılmıştır. N. Hartmann’da bütün diğer filozoflar gibi, varlığı tam olarak açıklamakta güçlük çekiyor. Ama bütün felsefi sorunların temelinde “ontolojik yapı” olduğunu kabul etmesiyle de, yeni-ontolojinin kurucusu olarak kabul edilmektedir. Hartmann, önümüzde sayısız duran ve birçokluk teşkil eden varlığın, aynı zamanda bu çokluğu ve çeşitliliği içinde taşıyan bir birliğinin ve bütünlüğünün olduğunu söyler. Bu bütünlüğü ya da birliği sağlayan şeyse, varolanın tabakalı bir yapıya sahip olmasıdır. Çünkü varlık birbiri üstüne yükselen tabakalara ve bu tabakaların kategorilerine sahiptir. Nicolai Hartmann “değerler” alanına da ontoloji açısından yaklaşmış, Max Scheler ’in geliştirmiş olduğu değerler kuramından yararlanmış ve onları yeni bir yorumla düzenlemiştir.

Bu çalışmada, Kripke’nin olanaklı dünyalar argümanı çerçevesinde zihinsel süreçlerin fiziksel olaylara indirgenerek özdeşleştirilmesinin zorunlu bir dayanağı olmadığı iddiası ele alınmıştır. Fizikalizm ve özdeşlik kuramları, zihinsel süreçleri tümüyle fiziksel bir şekilde, dolayısıyla onu fizikî olana indirgemeye çalışarak beyin olayları ile açıklamayı amaçlamaktadır. Kripke’ye göre ise, zihinsel durumların, fiziksel durumlarla özdeşleştirilmesi için bir zorunluluk söz konusu olmalıdır. Ancak ona göre, fiziksel olayların zihinsel süreçleri zorunlu olarak ortaya çıkardığını göstermek mümkün değildir. Kripke’ye göre, bir ifadenin zorunlu olarak doğru olabilmesi için tüm olanaklı dünyalarda doğru olması gerekir. Kripke, bu durumu anlatmak için “katı belirtici” kavramını kullanır. Kripke’ye göre katı belirticiler arasındaki özdeşlik tezleri metafizik olarak zorunlu doğru olmalıdır. Bu durum zihinsel olaylar için geçerli değildir. Şu halde makalenin amacı, Kripke açısından fiziksel ve zihinsel durumların açıklanmasında ileri sürülen özdeşlik tezinin neden geçerli olmadığının ortaya konulmasıdır.