Axle Christien Tugano

Integral ang ipinahihiwatig ng mga pelikula sa Pilipinas na direktang nagtampok sa mga kuwentong pag-ibig at paghahanapbuhay ng mga migranteng Pilipino sa ibayong dagat. Patok sa lipunang Pilipino ang mga pelikulang nakakakilig, nakapagbibigay ng ligaya, at inspirasyon. Ngunit hindi din dapat kaligtaan ang isa pang temang maaaring umusbong mula dito—ang kalagayan at danas ng mga karakter, hindi lamang bilang mangingibig, kundi bilang manggagawa din. Kung gayon, pagkalas ito panandalian sa kinasanayang pagtrato sa mga romantic movie ng mga Pilipino sa payak nitong anyo bilang kuwentong pag-ibig lamang. Bagkus, malaong holistikong magsisiwalat sa malawakang diaspora at realidad ng paggawang Pilipino sa iba’t ibang bahagi ng mundo. Layunin ng artikulong ito na muling ipasundayag ang pagtatalaban ng puso na siyang simbolo ng pag-ibig at kamay na kumakatawan o metapora ng paghahanapbuhay. Partikular na susuyurin ang dalawang pelikula na nasa direksiyon ni Olivia Lamasan, na nagtampok sa mga Pilipino sa Estados Unidos—ang Sana Maulit Muli at In My Life.

Karaniwang nasasagkaan ng pinamamayaning pamantayan at perspektibang hinango mula sa labas ang konfigurasyon ng pag-aaral sa kasaklawang pangturismo ng mga Pilipino. Mula sa sinasaligang epistemolohiya hanggang sa praksis ng disiplinang ito na malaong maglilimita sa makaPilipinong dalumat kaugnay ng paglalakbay. Gayumpaman, hindi pa rin isinasantabi ang mga dulog mula sa labas dahil lamang sa kaligiran nito. Sa halip, layunin pa ng artikulong ito na angkinin ang Tourism Studies at tangkaing maipasok sa talastasang F/Pilipino ang usapin ng turismo at paglalakbay na direktang aapuhap sa tatlong espisipikong aspekto: (1) kalagayan ng turismo at paglalakbay sa Pilipinas; (2) pangunahing salik sa paglalakbay; at malaong itatawid sa (3) sosyo-kultural at politiko-ekonomikong kinahinatnan ng paglalakbay. Sa diwa ng binubuong Araling Pangmanlalakbay sa diwa ng Araling Kabanwahan, hindi lamang nito nilalayong maipakita ang ugnayan at/o pag-uugnay ng turismo at paglalakbay sa Pilipinas at Timog Silangang Asya. Bukod sa panunuring pangkalinangan, layunin ding maipakita ng Araling Pangmanlalakbay ang panunuring panlipunang nakasalig sa katarungan ng turismo at paglalakbay. Sa ganitong pagtatangka, maipopook ang diskursong pangturismo ng mga Pilipino hindi lamang sa kaniyang sariling bayan ngunit maging sa Timog Silangang Asya at sa daigdig.

Nilalayon ng pag-aaral na ito ang isang pagsusuri at/o pagsasalansang tipolohikal ukol sa ilang pelikulang direktang tumuon sa danas at naratibo ng mga manggagawa, mangingibig, at/o manggagawang mangingibig—partikular na ang mga pelikulang idinirehe ni Olivia M. Lamasan. Sa paglago ng anomang larang katulad ng media studies, mahalaga rin ang pagsipat ng tipolohiya at/o pagsasaklasipika batay sa uri ng mga ipinamamayaning paksa. Ito ay upang matukoy ang pinagmumulan at/o pinaghuhugutang idea at inspirasyon ng mga kumatha at higit sa lahat, ang pananalamin sa realidad ng lipunan sa panahon kung kailan ito kinatha. Nakasandig ang panunuring ito hindi lamang sa tradisyonal na pagbubuod ng mga kinathang pelikula, ngunit refleksibo rin uugatin ang kayariang panlipunan nito sa kasalukuyang direksiyon ng edukasyon at nakapangyayaring pagpapahalaga sa mga Pilipinong sining. Ang mga pelikulang Pilipino, lalo pa’t kung malaya at mapagpalaya ay maituturing na isang ekstensiyon at salamin ng mga communal ethos ng sambayanan at kalinangang Pilipino.

Layunin ng komemoratibong pag-aaral na ito, gamit ang isang naratibong pagsusuri, ang pagturol sa danas at alaala ng mga Marikeño sa panahon ng pananalasa at/o pagbahang idinulot ng Ondoy (Ketsana) noong 2009 at sa mga panahong pagkatapos nito. Habang sentro ng pag-aaral na ito ang apat na barangay ng lungsod o ang mga tinatawag na “tabing-ilog”—Nangka, Tumana, Malanday, at Concepcion Uno—gumamit ang pananaliksik ng dalawang pangunahing método, pakikipagpanayam at pakikipagkuwentuhan. Sa kinasapitan, nakapagluwal ang pananaliksik na ito ng dalawang pangunahing bahagi: una, mga naratibo ng danas at alaala sa panahon ng pananalasa ng Ondoy at ikalawa, pagsisiyasat sa mga sumunod na panahon. Sa kabuoan, nakapaglatag ang pag-aaral na ito ng pitong dalumat ukol sa kahulugan, kabuluhan, at konteksto ng Ondoy sa pananaw ng mga Marikeño: (1) delubyo, (2) kaparusahan, (3) kaligtasan, (4) pagtulong, (5) palatandaan, (6) takot, at (7) kasanayan. Hatid ng pag-aaral na ito ang isang implikasyong magpapahalaga sa dalawang bagay—(1) Araling at Kasaysayang Pangkapaligiran o isang subdisiplinang kakanlong sa pag-aaral ng kasaklawan ng kalikasan at kapaligirang Pilipino at (2) Kasaysayang Pampook o pagsasalaysay ng kasaysayan ukol sa isang partikular na pook. Samakatwid, ang kabuoang implikasyon ay magbibigay-linaw at ambag sa saysay ng Ondoy bílang bahagi ng kalikasan at kapaligirang Marikeño sa unang banda at ang saysay ng Marikina bílang pook sa kabilang banda.

Sa kabila ng napakaraming aklat na inilalathala taun-taon, sa iba't ibang disiplina, perspektiba, at pananaw, siya namang hindi lipos ang mga naililimbag, kung hindi man, naisusulat na mga akademikong rebyu ng mga aklat o panunuring-aklat. Mahalaga ang ginagampanang papel ng mga panunuring-aklat sa talastasang pantao at lalo na sa akademiya. Hindi lamang ito isang simpleng paglalahad sa nilalaman ng aklat, bagkus higit nitong kinapapalooban ang mga kritikal na pagpapasya, pagkilatis o pagsusuri, at pag-apuhap ng mga kaalaman mula sa binasang mga akda patungo sa pagbubuo at kapakinabangan ng bayan o sariling talastasan.

Katulad ng laging binabanggit ni Prop. Michael Charleston B. Chua ng Pamantasan ng De La Salle, "Hindi man ako naging direktang naging mag-aaral ni Dr. Salazar, mapalad pa rin akong nakilala ko siya at natuto ng kahalagahan ng Pantayong Pananaw." Marahil ito rin ang sumasambulat sa mga nais maging mag-aaral ng paham na si Salazar. Isang metapora ng kometa o isang bakunawa ang pagdating ng isang Dr. Salazar sa Sintang Paaralan partikular na sa Kagawaran ng Kasaysayan dahil pinagyaman niya/tinutulungang makaalpas ang ningning ng aming kagawaran tungo sa mayamang pag-aaral sa kasaysayan.

Larawan ng isang lipunan ang pagkakaroon ng mga museo bilang lagakan o repositoryo hindi lamang ng mga kulturang materyal ngunit maging ng mga salaysaying-bayang nakakabit sa pambansang kasaysayan at pambansang kamalayan ng mga mamamayan nito. Gayumpaman, bukod sa naghahatid ito ng iba’t ibang anyo ng kaalaman, kung minsan ay nagiging aparato rin ng mga propagandang maaaring mag-angat o magsantabi sa isang partikular na pangkat. Dahil karamihan sa mga museo ay binuo sa panahong post-kolonyal, maaaring pagnilayan ang namamayaning naratibo, representasyon, at pag-alala sa mga ito. Sa bawat museo, naitatanghal ba ang mga katutubo, kolonyal, o postkolonyal na kaisipan at pagpapakahulugan? Patas ba ang pakikisangkot ng bayan bilang nilalaman at bida ng mga museo, o tagatangkilik o tagamasid lamang sila sapagkat dinodomina na rin ito ng mga naghahari at makapangyarihang naratibo? Aambagan ng sanaysay na ito ang napapanahon at makabagong pagtingin sa museolohiyang kakawala sa naghaharing pananaw at pamantayan ng Kanluran—na kadalasa’y nagtanghal, walang humpay na nagbigay ng pagpapakahulugan, sa Silangan nitong mga nagdaang panahon. Bagaman hinugot at isinentro ito mula sa mga personal na paglalakbay, pagsusuruy-suroy, at obserbasyon ng may-akda sa mga museo nang siya’y maglakbay sa iba’t ibang bansa sa Asya-Pasipiko at Europa sa pagitan ng taong 2014 at huling bahagi ng 2019, naglatag naman ito ng ilang kritikal na pagsusuri at pagtingin tungkol sa (1) pagkakahati at nilalaman ng mga museong kanyang narating; (2) kalagayan ng mga artifact (sampu ng mga posibleng isyu rito); at (3) representasyon at layuning “isabansa” ang mga museo, na siyang maaaring ilapat din sa lipunang Pilipino. Liban pa rito, nilayon din ng sanaysay na ambagan ang umuusbong na Araling Kabanwahan—ang pag-aaral tungkol sa ugnayan/pag-uugnay-ugnay ng Pilipinas at ng mga ibang bayan sa labas nito na umaayon sa diwa, talastasan, at tunguhin ng pagka-Pilipino.

Isa ang Batas Militar sa mga yugto ng kasaysayang Pilipino ang hindi dapat mawaglit sa gunita at/o alaala ng bawat mamamayan, hanggang sa mga susunod na salinlahi. Kasabay ng aprubasyon na magkaroon ng kursong Philippine Studies 21 (PS 21): Wika, panitikan, at kultura sa ilalim ng Batas Militar sa inisyatiba ng Departamento ng Filipino at Panitikan ng Pilipinas (DFPP) ng Kolehiyo ng Arte at Literatura, U.P. Diliman (Corrales, 2019), napapanahon din ang pag-aaral sa kasaysayan ng Batas Militar. Isa sa primaryang layunin nito ay tipunin ang mga kaugnay na babasahin, literatura, limbag o di-limbag nang sa gayo’y maimulat ang kamalayan ng sambayanan na ngayo’y sinusubok ng historikal na distorsiyonismo o paunti-unting pag-alis ng disiplinang ito sa akademiyang Pilipino. Liban sa mga babasahin, isa ang talumpati sa mga posibleng paghugutan ng kamalayang pangkasaysayan. Bukod sa primaryang batis ang katangian nito – sapagkat ang rhetor, orador, o tagapagsalita ay mismong nasusukluban ng personal na danas, makapaghahatid ito ng makabuluhang mensahe para sa mga tagapakinig. Ani Triadafilopoulos (1999), political speech is future oriented; that is, it involves recommending one of a number of policies or courses of action. Ngunit sa usapin ng burukrasya at politika, mangilan-ngilan lamang ang mga talumpating may malalim na talab sa kasaysayan. Karamihan ay nagpapakatianod sa tinatawag na self-centered speeches na kung saan palaging ipinamamalas ang kanilang mga nagawa sa bayan, mga plano, at kung anu-ano pang mga pagtatanghal.

Pangunahing layunin ng pag-aaral na ito na ugatin ang ugnayan ng Pilipinas at Australia –na labas o lalagpas sa padrong kinasanayang tumuon at kumiling sa usapin ng diplomasya, politikal, at iba pang usaping pang-estado-sa-estado at nasyon-sa-nasyon –na kung saan napag-iwanan at hindi gaanong nabibigyang tinig at tuon ang halagahin ng taumbayan sa kabuoan. Ang ganitong pamamayani ng Kanluraning pananaw ng Area Studies at Regionalism Studies ay sumasagka sa pagpapalitaw ng kaakuhang makaPilipino-Asyano. Kaya naman upang itaas ang taumbayan, pinahahalagahan sa pag-aaral na ito ang paggamit ng pananaw na kumatig sa balangkas ng Araling Kabanwahan at Kasaysayang Kabanwahan upang siyasatin ang ugnayan o pag-uugnay ng Pilipinas at ibayong dagat. Sa kasong ito, itinuon ang paksa sa pagsasaespasyo at pagpopook sa mga pagkaing Pilipino sa New South Wales, Australia nang sa gayon ay maitanghal ang “bayang Pilipino” sa entablado ng “ibang bayan.” Gayundin, karagdagang ambag ito sa pinagyayamang konsepto ng Kalutong Bayan. Liban sa aktuwal na pakikilahok ng mananaliksik sa espasyo ng Australia, gumamit din ito ng metodolohiyang taal sa mga Pilipino –gaya ng pagtatanong-tanong, pakikipagkuwentuhan o pagpapakuwento, patikim-tikim, pagtingin-tingin, at pagsusuruy-suroy na matagal nang pinagyayaman sa mundo ng Filipinisasyon.

Hindi na bago ang pag-aaral tungkol sa mga bantayog, monumento, o busto ni Jose Rizal. Ngunit, kasabay ng pagsibol ng mga paksang nakikitianod sa kanya ay ang walang hanggang pagpapatayo rin ng mga monumento, liwasan, at lansangang nagtatampok sa kanyang karangalan. Tunay na larawan ng pangkalahatang identidad ang bawat monumento dahil sinasagisag nito ang historikal na kahalagahang mayroon ang isang bansang nirerepresenta nito. Ipinapasundayag sa bawat munisipalidad, lungsod, at lalawigan sa Pilipinas ang kani-kanilang monumento o estatuwa ni Rizal na madalas makikita sa sentro ng pamahalaan, plaza, o sa paaralan. Patuloy pang lumolobo at malaganap ang pagpapatayo noong sentinyal, seskisentinyal, at inaasahan pa sa mga susunod na dantaonang paggunita kay Rizal. Naipamamalas ang kabayanihan at kadakilaan ni Rizal hindi lamang sa buong Pilipinas ngunit maging sa ibayong dagat (kahit hindi niya ito personal na narating). Sa ganitong pagtatangka, naambagan tuloy nito ang pagpapayabong sa Araling Kabanwahan bilang pag-aaral sa mga kaugnay na bayan/ibang bayan at kabihasnan/ibang kabihasnan. Sumalok at sumaklaw din ito ng malawakang pag-aaral tungkol sa diplomasya o ugnayang panlabas at migrasyon ng Pilipinas sa ibayong dagat. Dito na maaaring maipasok si Rizal na kinasangkapan ng diplomasya o ugnayang panlabas (sa anyo ng pagtatakda ng sister city at iba pang mga gawaing pampolitika) at higit sa lahat, ang migrasyon (sa anyo ng mga migranteng Pilipino) na pumaimbulog sa pagsasaespasyong Pilipino sa ibayong dagat. Bagaman milya-milya ang distansiya ng mga Pilipino mula sa kanilang sariling bayan tungo sa inaangking bayan, hindi ito nagiging hadlang sa pagbubuo ng kanilang identidad. Ang direktang akses/pakikipag-ugnay ng mga Pilipino sa anomang simbolo/representasyon ay isang malaking bahagi ng paggigiit ng kompleksidad at dimensyonal na perspektibang Pilipino. Sa magkatuwang na pagpapahalagang Araling Rizal at Araling Kabanwahan, aambagan ng artikulong ito ang literaturang magtatanghal sa tálabang espasyong Rizal at espasyong Pilipino sa ibayong dagat. Tuon nito ang New South Wales, Australia na kakikintalan ng mga munting espasyong Rizal. Naging marka ang mga pampublikong espasyong ito ng pagkakakilanlang Pilipino.

This article will point out some Indonesian historical films as an indication of the rich popular culture of Southeast Asia. In Indonesia, their representation in films has long been suppressed due to the dominance of Western films (1900-1920); Japanese films (1942- 1945); and the censorship by past dictatorships (1945- 1998). During the so-called Post-Soeharto Era (2000- Present), Indonesian films flourished, particularly those that focused on the Life History of their revered heroes. These include films focusing on Raden Adjeng Kartini (1879-1904), who is recognized as one of the main sowers of the women’s movement in Indonesia during the transition period of the 18-19th centuries. This article will review two films that featured Kartini’s life—The Postman and Kartini (2016) as an example of a film that uses history as context and Kartini: Princess of Java (2017) as an example of a film as direct historical representation. Films will be evaluated based on four types of reading texts— textual, contextual, subtextual, and intertextual analyses. This article will also sew together the comprehensive relationship of Area/Intercultural/ Interpeople Studies, Southeast Asian Studies, and Women’s Studies from a pro-Asian framework.

Introduksiyon 50-50. Fifty-fifty. Sa bigkas ng mga Pinoy, “pipti-pipti.” Sa kontekstong Pilipino, pantukoy ito sa kalagayan ng taong nasa kritikal na kalagayan. Limampung porsyento ng tsansang makaligtas, limampung porsyento ng tsansang masawi. Kilala ito sa iba pang katawagan sa Pilipinas bilang “naghihingalo,” “nasa bingit ng kamatayan” o “nag-aagawbuhay.” Ganito mailalarawan ang kalagayan ng lipunang Pilipino sa ilalim ng Batas Militar ni Ferdinand Marcos, Sr. Para sa mga pabor sa Batas Militar at mga loyalista ni Marcos, 50-50 dahil sa banta raw ng komunismo at tangkang pagpapabagsak sa Republika. Para sa mga kritiko’t lumaban sa diktadura, 50- 50 dahil sa pang-aabuso’t paniniil ng rehimen laban sa taumbayan. 50-50. Ito ang sa tingin nami’y nababagay na pamagat ng aklat na ito. Una, ginugunita ng sambayanang Pilipino ngayong 2022 ang ika-50 taong anibersaryo ng Batas Militar. Idineklara ni Marcos noong Setyembre 21, 1972 ang Proclamation 1081 na naglagay sa buong bansa sa ilalim ng kamay na bakal. Pangalawa, itinatampok ng aklat ang 50 personalidad na may mga direkta at aktibong papel para o laban sa Batas Militar. Dalawampu’t lima (25) ang nagmula sa bakuran ng rehimeng Marcos. Bukod sa diktador at kanyang pamilya, sila ang mga pangunahing tagapagbalangkas at tagapagpatupad ng Batas Militar. Kasabwat sila sa kabuuang operasyon ng mga mekanismo ng awtoritaryanismong ito – mapapulitikal, ekonomiko o sosyokultural man. Sila rin ang mga nakinabang, kung hindi man nagpakasasa, sa lahat ng mga ganansyang dulot ng kolaborasyon at paglilingkod sa diktadura. Ang nalalabing 25 ay binubuo naman ng mga humamon at nanindigan laban sa kamay na bakal. Magkakaiba ang kanilang pinagmulan, mga adhikain at dulog sa pagtindig laban sa Batas Militar – armadong pakikibaka, pagkilos sa mga lansangan, paglaban mula sa pulpito, at iba pa.

Pinagtibay ng administrasyong Duterte ang pananangkapan sa mga birong itinuring na pampasiglang bilang sa tuwing kinakausap ng pangulo ang taumbayan sa midya. Kaya’t tila isang melodramatiko o mala-teledramang inaabangan ng mga manonood at tagapakinig ang bawat pahayag ni Duterte habang pinamamayani ng huli ang mga 'birong' nagpapatingkad sa impunidad ng karahasan sa kababaihan, misogynista, at sexismo. Sa ilang pagkakataon, literal na ibinida ng populistang pangulo ang kaniyang phallus o titing nakatayo bilang larawan ng pagiging lalaki, matapang, at malakas at upang yurakan hindi lamang ang kababaihan ngunit para ipamukha ang 'kahinaan' ng mga kritiko. Kinalaunan, umusbong sa midya ang pagbabansag kay Duterte bilang 'Mang Kanor,' isang personalidad na ipinamamalas ang exhibisyonismo sa anyo ng mga pornograpikong bidyo. Layunin ng pag-aaral na ito na suriin ang sosyo-politikal na aspektong umiinog kina Duterte at Mang Kanor at sa kung paano nila ginamit ang phallus upang magkaroon ng pamosong pagkakakilanlan sa midyang Pilipino.

TUNGKOL SA PABALAT. Kuhang larawan sa El Nido, Palawan noong Hunyo 2022. Sinasagisag ng isla ang “banwa” o “bayan” samantalang sasakyang panlayag naman ang bangka. Ang bangka ay nagkakaroon ng tuwid na direksiyon dahil sa katig na responsable sa pagkabalanse ng sasakyang pandagat upang hindi lumubog at lamunin ng mga naglalakihang alon dulot ng samo’t saring balakid gaya ng malalakas na hangin o bagyo. Gayundin ang angklang itinatanim sa kailalimang lupa ng karagatan upang hindi tangayin ang bangka mula sa isla. Senyales ito ng pananatili at pagbabalik mula sa sakripisyong pinagdaanan sa paglalakbay. Ang tatlong passport stamp sa likurang bahagi ng aklat ay ang Pilipinas, Madagascar, at Easter Island sa Chile. Tinawag ito ni Salazar bilang “ibayong Timog Silangang Asya” upang tukuyin ang kultural na pagkakatulad, pagkakaugnay/pag-uugnay-ugnay, at pagkakaugat ng mga nasabing pamayanan sa mundong Austronesyano.

Introduksiyon Sentro ng kabuoang aklat na ito ang paglalakbay –partikular na ang paglalakbay ng mga Pilipino gamit ang pananaw at wikang F/Pilipino. Sa ilang pagkakataon, isa ang paglalakbay sa hindi gaanong nabibigyan ng pansin sa pag-aaral ng lipunan, sa kabila ng pinagyayaman na itong matagal sa Kanluran at marahil isa ng ganap na diskurso. Mababakas ito sa kanilang pagpapakahulugan sa mga taong naglalakbay. Halimbawa nito ang mga Pranses na voyageur at Anglo-Amerikanong katumbas sa paglalakbay bilang trip, travel, at voyage (Almario 2010, 1274-1275, 1325) at sa napakaraming kasingkahulugan gaya ng adventurer, commuter, migrant, passenger, pilgrim, sailor, tourist, drifter, excursionist, globe-trotter, itinerant, voyager, navigator, nomad, sightseer, tripper, vagabond, wanderer, expeditionist, jetsetter, at iba pa (Thesaurus 2022). Sa Pilipinas, madalas pa ngang gamitin ang mga Espanyol-Filipino na mga salita katulad ng biyahe (viaje); ekspedisyon (expedicion); nabegasyon (navigacion); at embarkasyon (embarcacion) (Almario 2010, 181, 322, 328, 806) –sa kabila ng mayaman ang mga Pilipino sa konseptong ito.

In my essay “Chasing Waves: Reflection on Southeast Asian Fisherfolk (2021a),” I already featured the less documented experience of the socially marginalized. My essay focused on the personal narratives of Bruneian fishermen of Kampor Ayer, Brunei Darussalam (2016); the fishermen of Mui Ne, Vietnam (2017); and the Intha of Myanmar (2018), with whom I had the fortunate chance to converse with. However, my personal travel experience in the three countries only gave voice to “non-Filipino workers.” That is why in this current essay, I will highlight the unique experience of the Filipinos themselves – in the form of migrant workers in Southeast Asia. I have interacted with and interviewed many Overseas Filipino Workers (OFWs) in Europe, Asia, Australia, and the Pacific; even in other countries where Filipino tourists were unfamiliar or visited, surprisingly happen to have OFWs. With that, it is unsurprising why Filipinos are articulated as globe-trotting people (Perdon 2014) and quasi-wandering people (San Juan 2009) because of their prevalence in the discourse of the global diaspora. In this essay, I will feature the stories of personal experiences of select Filipina workers in Southeast Asia, specifically in Malaysia (2014), Singapore (2014), and Cambodia (2017), extracted from my travel narratives from 2014-2018.

In Philippine society, jokes are an integral element, whether polemical or verbal. But at no instance should any sexist, patriarchal, machismo, or misogynistic remark that reinforces a culture of impunity such as touching, rape, pain, and abuse be considered a “good joke.” Duterte jokes, especially his phallic jokes, became popular in media and was viewed as a “ridiculous” statement that, in fact, ran over some Filipino customs and culture. The purpose of this study is to take a critical analysis at Duterte’s remarks that are directly related to his being a phallocrat, a type of leader who is a sexist patriarch. From its two statements regarding his virile organ with length that reaches his navel (2019) and his own interpretation of utog (2017 and 2019), it examined how this type of jokes prevailed, accepted, and laughed at by the audience. This part of the study focuses on the context of the popularity of Duterte’s obscene jokes. It is a myth that his phallocratic jokes have descended on the understanding of the masses and reflect the image of the Filipino people, because when examined, he actually desecrated the culture and consciousness of the Filipinos. Through this, the phenomenon of how and why post-colonial phallocrats like Duterte managed to win over the hearts of the people, via jokes is demonstrated.

Itinuturing ang Trese (2021) bilang kauna-unahang Netflix anime series na mula sa Pilipinas, sa buong Timog Silangang Asya, at nasa labas ng Japan. Sa pagrerebyung ito, nilalayong maipamalas ang mataas na inklinasyon ng mga Pilipino sa kanilang mga alamat at mitolohiya. Bagaman hindi pa tapos ang serye, mahalaga pa ring tingnan ang kahalagahan ng Trese bilang holistikong paglalarawan sa imahe ng kultura at lipunang Pilipino. Sa pamamagitan ng labintatlong (13) malikhain at faktuwal na representasyong alegorikal ng Trese, nailatag ang saklaw at ispektrum ng pagka-Pilipino. Ang rebyung ito ay nahahati sa apat na sub-kategorya na itinema dulot ng lumabas na interpretasyon – (1) paglalarawan sa pisikal na katangian at pananaw o diskursong ginamit, na nilapatan ng literary criticism; (2) paano ipinamalas ng Trese ang kaugnayan at pagpapahalaga nito sa Kasaysayang Pilipino; (3) paglalatag ng ilang aspektong antropolohikal at sosyo-kultural sa anyo ng sektoral na representasyon ng kasarian at pamilya at pagtatampok sa ilang mga kulturang popular ng Pilipinas; at (4) ang Trese bilang panimulang daluyan ng diskursong pampolitika-burukratika at isang malinaw na depiksyon ng kasalukuyang klimang pulitikal ng Pilipinas.

The masterful works Noli Me Tangere (1887) and El Filibusterismo (1891) can be considered as post-colonial writings because they are constantly studied and used as tools for raising awareness and remembering the violence and personal experiences of the Filipino society. This is an indirect description of the colonial period in the perspective of modern times. However, the teaching and appreciation of these writings become complicated because they are often neglected or otherwise considered as a subject that needs to be covered or completed within half a year or in just one semester. As far as the culture of teaching is concerned, it will also be discussed as a basic concept — whether a dominant or emerging culture revolves around this situation. Three things are highlighted in this study: observations, situations, and introductory descriptions in the teaching of the two novels. Aside from observations and analyses, data were also gathered through a survey for teachers and students in selected schools in Marikina City, Metro Manila.

Higit na pinatingkad ng kasalukuyang administrasyon ang pagmamaliit sa kakayahan ng kababaihang Pilipino na ating pinaghihirapang ibangon sa loob ng napakahabang siglo, at sa pagtatangkang ipanumbalik ang egalitaryadong lipunang prekolonyal ng mga Pilipino. Mula sa kung paano maliitin ang kapasidad ng isang babae na mamuno ng isang ahensya o bansa hanggang sa kung paano ginagawang katatawanan ang kultura ng impunidad katulad ng panghihipo, panggagahasa, pananakit, pang-aabuso, at iba pang malapatriyarkal, misogynistiko, at machismong pananaw na itinatatak sa kamalayan ng mga Pilipino. Sa likod ng unos na ito sa Araling Pangkasarian at higit sa lahat, sa Araling Pangkababaihan, hindi natitinag ang ilang mga akademiko at iskolar na tumuklas at paibayuhin ang mga babasahing magtatanghal sa dangal ng kababaihan. Sa abot ng aking nalalaman, ang akda ni Nancy Kimuell-Gabriel na Ang Araling Kababaihan at Kasarian sa Araling Pilipino at Wikang Filipino: Kalagayan at Hinaharap ay komprehensibong naglatag ng limpak-limpak na literaturang tumugaygay at kumakatig sa pagpapahalaga sa sektor ng kababaihan, gamit ang tematikong pagsasaray – pamilya at papel ng kababaihan; buhay at pakikibaka ng kababaihang maralita; kababaihan sa migrasyon; karahasan batay sa kasarian; disaster at vulnerabilidad; kababaihan sa bilangguan; sa mass media; sa sining at panitikan; sa mundong digital; relihiyon; etnisidad; pulitika at sekswalidad; at marami pang iba

The article intends to present untold narratives from Filipino overseas migrant workers that the author personally encountered and interviewed. Literature that primarily focuses on their quotidian lives is rarely discussed and written. The author used travel memoir as a primary method to describe his journey reflections while not neglecting academic inquiry relying on existing works of literature (secondary sources) to validate his observations. The author gathered significant pathways from his travels to engage in a historical search on the distinct and diversified cultures formed and transformed by Filipino overseas migrant workers. The scope and limitations of this paper are centered on Filipinos dwelling in particular countries in the Southeast Asian region as follows: Malaysia (2014), Singapore (2014), Cambodia (2017), Brunei Darussalam (2016), and Europe - solely focused on Spain (2018). This paper intends to contribute to the flourishing discipline of Diaspora Studies. Furthermore, it strives to offer significant literature on a particular sectoral field, Women's Studies. The paper also produced testimonial narratives that describe the intersectionality of Filipino women as migrant workers, except for the case of workers in Brunei Darussalam. The author has ascertained a multitude of insights, realizations, and overlying themes. For instance, Filipino overseas migrant workers in Malaysia experienced common themes of violence and struggles; determining Filipino spaces in Singapore; establishing Filipino identity and culture in Cambodia; realized opportunities and challenges from the phenomenon of transnationalism of some migrant workers in Spain; and coping mechanisms of some male migrant workers in Brunei. On the one hand, such writings may not be considered groundbreaking work on the creation of academic narratives. On the other hand, the author contends such themes of opportunities, struggles, and sacrifices of Filipino migrant workers narratives are diachronic - continuous through time.

Pinipilahan, dinadagsa, at pinapangarap ng bawat manggagawang Pilipino ang ginhawang hatid ng Europa. Ang mataas na halaga ng Euro sa pandaigdigang palitan, kakaibang benepisyo, at ganda marahil ng lugar – ang ilan salik kung bakit hinihila tayong magtrabaho sa nasabing kontinente. Hindi malaon, naging bukambibig na ang ginhawang hatid ng Europa. Pagbubuo na kaya ito sa ating kamalayan ng penomenong European Dream? Kitang-kita naman sa kung papaano tinangkilik ng mga Pilipino ang Europa sa mga pinilahang pelikula na tumuon dito. Kaugnay nito, bukod tangi ang pelikula na nasa direksiyon ni Olivia Lamasan, lalo na ang Milan (2004) at Barcelona (2016) na nagtanghal at sumentro sa Italya at España – mga malalaking konsentrasyon ng Pilipino sa Europa. Mababakas sa bawat karakter, dayalog, at paggalaw ang tipikal na imahe ng lipunang Pilipinong nangangarap, nakikibaka, at nagbibigay ng ginhawa – sa Europa bilang lupain ng pangarap.

This study is written as a commemoration to a decade of reminiscence of the 2009 tragedy brought by Typhoon Ondoy in Marikina City, Philippines. This study focuses on the testimonies and personal experiences of distinct residents of the local communities or barangays of Tumana, Malanday, and Nangka. This study wants to bring out the trauma, grievance, and resiliency of Marikina residents during times of disaster and calamities. The interviewed people will provide narratives of their trauma, grievance, and resiliency. As a disclaimer, the study does not focus on what the local government has to say on the perspectives of their constituents on the said three aspects of this study. Instead, the study is meant to show how selected victims look at the steps taken by their local government to provide safety and security to the community

This article aims to feature and present a collection of narratives on religion drawn from the author’s travels in Southeast Asia, with a selective centering on experiences gathered from Thailand, Myanmar, and Indonesia. Since time immemorial in Asia, religion has played a substantial role in shaping each society’s identity, history, and culture. Religion can either instigate long-lasting camaraderie or even divisiveness. This paper focuses on how religion has reflected and enriched the diversity of Asian history and culture. Moreover, this paper demonstrates how religion influenced the political development process and became a de facto parameter of ethical standards. This article desires to contribute two things. First, via conveying an appreciation of anecdotal narratives as a sophisticated form of literature and a formal approach to describing an in-depth experience. Utilizing a form of descriptive storytelling undoubtedly constructs knowledge of the perceived other. Second, via contributing significantly to Araling Kabanwahan (or a Philippine approach to Area Studies and Regionalism Studies). Araling Kabanwahan, in this regard, serves as a powerful lens for an understanding of being a Filipino by studying the history of other localities in Asia, which in turn, broadens our perspective. Although this paper is not focused on the Philippine setting per se, it offers an avenue towards realizing the spectrum of similarities and differences of the Asian experience in terms of religion. Primarily gathered from first-hand accounts of various individuals from various religious backgrounds, this paper tackles experiences brought by Christianity, Islam, Buddhism, and Hinduism. It is important here finally to emphasize that the author acknowledges that he is a taga-labas, or an outsider from the ones being studied. Despite being an outsider, however, the author still attempted to apply an objective, academic, and unbiased approach to interpreting personal narratives.

Paunang Salita Ang kasalukuyang aklat ay produkto ng masigasig na pagsusumikap ng mga mag-aaral ng BA Kasaysayan sa Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas, Sta. Mesa sa ilalim ng klase na Historiograpiya ni Dr. Zeus A. Salazar. Tinatangka nitong maitala para sa salinlahi ang mga kaganapan sa kanilang suplemental na klase tuwing Martes sa Bahay Escaler, ang tahanan ng kanilang Guro. Magkagayumpaman, hindi ito talaga maitatangi sa mahabang kasaysayan ng pagtuturo ni Salazar. Ang pagkakatitikan/pagpapakatitikan higit sa lahat ay isa nang signature style sa pagtuturo ni Salazar mula pa noong dekada 1970. Mababanggit din ang kinagawian niyang pagdaragdag ng oras labas sa opisyal na oras ng klase upang magpalalim ng mga paksang inaral sa loob nito, kung hindi man sa mga kapihang matatagpuan sa kaligiran ng U.P. Campus kung saan siya nagturo nang may 40 taon, at sa Bahay Gomburza mismo, ang dating tahanan ni Salazar.

Patúloy nating kolektibong ginugunita ang kadakilaan ng mga bayaning Pilipino sa iba’t ibang sektor, panahon at perspektiba ngunit mababatid nating hindi pa rin sapat ang pagpapahalaga sa kanila dahil (1) limitado ang kaalaman hinggil sa kanila, (2) nagiging mailap ang mga datos patungkol sa kanila at (3) higit na binibigyang-pansin ang mga bayaning matagal nang iniangat sa pedestal. Laganap ang pananalambúhay sa mga ganitong bayaning nasa pedestal buhat pa noong panahong kolonyal hanggang sa kasalukuyan. Taliwas dito, itinatampok sa pag-aaral na ito ang kasaysayang-búhay ng hindi gaanong kilaláng bayaning si Laureano Guevara o Kapitan Moy. Higit sa pagiging media clase ng lipunang Mariqueño, tinugunan niya ang iláng pangangailangan ng kaniyang mga kababayan partikular na kaugnay ng mga suliraning panlipunan. Ang kasaysayang pampook ng Mariquina ay dumaan sa kolonyal na pagbabago sa kalinangan, pamumuhay at maging sa pamamahala. Bagama’t mailap ang mga talâ tungkol kay Kapitan Moy, sinikap ng pag-aaral na ito na lagumin ang kalát-kalát na mga impormasyon o talâ tungkol sa kaniyang búhay bílang isang Mariqueño at kung paano niya ipinamalas ang kaniyang kabayanihan sa apatnapung taon niyang búhay (1851-1891) bílang isang ama, asawa, musikero, politiko, negosyante, bayani at isang MARIQUEÑO.